1. Mục tiêu chung: Tạo ra sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức và hành động trong toàn xã hội về công tác bảo vệ trẻ em. Ngăn ngừa, giảm dần và tiến tới giải quyết cơ bản vào năm 2002 tình trạng trẻ em lang thang kiếm sống, trẻ em phải làm việc trong điều kiện nặng nhọc và độc hại, trẻ em bị xâm hại tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự, trẻ em vi phạm pháp luật.

2. Mục tiêu cụ thể:

- Ngăn chặn, giảm dần và tiến tới giải quyết cơ bản vào năm 2002 tình trạng trẻ em lang thang kiếm sống. Giải quyết cơ bản vào năm 2002 tình trạng trẻ em dưới 15 tuổi phải làm việc trong các điều kiện nặng nhọc, độc hại và nguy hiểm.

- Ngăn ngừa, giảm dần và tiến tới giảm cơ bản vào năm 2002 tình trạng trẻ em bị xâm phạm nhân phẩm, danh dự, bị xâm phạm tình dục, đặc biệt vì mục đích thương mại; tổ chức giáo dục, chữa bệnh và tái hòa nhập cộng đồng cho những đối tượng này.

- Chặn đứng phát sinh mới, giảm dần và tiến tới xóa bỏ vào năm 2002 tệ nạn sử dụng ma túy trong trẻ em.

- Đấu tranh ngăn chặn, giảm dần các loại tội phạm xâm hại trẻ em (như giết trẻ em, hiếp dâm trẻ em, bắt trộm, mua bán hoặc đánh tráo trẻ em, tổ chức cho trẻ em sử dụng ma túy, ngược đãi nghiêm trọng đối với trẻ em,...) và tội phạm trong lứa tuổi trẻ em. Giảm cơ bản vào năm 2002 tình trạng trẻ em phạm các tội nghiêm trọng.

- Đề án 1: Ngăn chặn và giải quyết tình trạng trẻ em lang thang kiếm sống và bị lạm dụng sức lao động.

- Đề án 2: Phòng ngừa tình trạng trẻ em bị xâm phạm nhân phẩm, danh dự, trẻ em bị xâm phạm tình dục, đặc biệt vì mục đích thương mại.

- Đề án 3: Phòng, chống tệ nạn sử dụng ma túy trong trẻ em.

- Đề án 4: Đấu tranh phòng, chống các loại tội phạm xâm hại trẻ em, tội phạm trong lứa tuổi trẻ em.

- Đề án 5: Tổ chức công tác truyền thông, giáo dục, tư vấn với nhiều hình thức (như trung tâm truyền thông, giáo dục, tư vấn,...) cho gia đình và cộng đồng về bảo vệ, chăm sóc trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt.

II. CÁC GIẢI PHÁP CHỦ YẾU

1. Xây dựng, bổ sung và hoàn thiện hệ thống pháp luật và chính sách về công tác bảo vệ trẻ em, trong đó tập trung xây dựng các dự án luật để trình Quốc hội khóa X: dự án Bộ luật Tố tụng Hình sự (sửa đổi), Luật Hôn nhân và Gia đình (sửa đổi), Luật Bảo vệ, Chăm sóc và Giáo dục trẻ em (sửa đổi),... Kịp thời xây dựng và ban hành các văn bản quy phạm pháp luật để hướng dẫn thi hành các Luật nói trên ngay sau khi được Quốc hội thông qua. Các Bộ, ngành, Uỷ ban nhân dân các địa phương cần tiếp tục chỉ đạo thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành về bảo vệ trẻ em nhằm tạo ra sự chuyển biến mạnh mẽ về công tác này.

2. Đẩy mạnh công tác giáo dục pháp luật. Tổ chức tuyên truyền giáo dục thường xuyên và các chiến dịch truyền thông rộng khắp trong cả nước cũng như các vùng trọng điểm, các nhóm đối tượng trọng điểm nhằm nâng cao hiểu biết, ý thức trách nhiệm, nghĩa vụ của mọi ngành, mọi cấp, cộng đồng và mọi gia đình đối với công tác bảo vệ trẻ em. Coi trọng hướng dẫn cho gia đình, cộng đồng trong việc giáo dục trẻ em, đặc biệt là trẻ em gái và trẻ em ở lứa tuổi 12-15.

3. Các cơ quan quản lý các chương trình kinh tế - xã hội (cấp Trung ương và địa phương), các Chương trình mục tiêu quốc gia, đặc biệt là các Chương trình mục tiêu quốc gia (xóa đói, giảm nghèo, về việc làm, phòng chống tội phạm, phòng chống HIV/AIDS), cần đưa các mục tiêu của Chương trình này vào các chương trình nói trên và cần xây dựng kế hoạch hỗ trợ cho các gia đình có trẻ em gặp khó khăn và cho bản thân trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn.

4. Huy động sức mạnh tổng hợp của toàn xã hội vào công tác bảo vệ trẻ em. Xây dựng môi trường sống lành mạnh trong xã hội. Tiếp tục phát động quần chúng xây dựng phong trào toàn dân tham gia bảo vệ trẻ em. Xây dựng và thực hiện quy chế phối hợp bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em trong gia đình, nhà trường và xã hội. Khuyến khích thiết lập các mạng lưới và hoạt động liên kết, hợp tác giữa các cơ quan bảo vệ pháp luật và cơ quan chuyên trách về trẻ em, cơ quan truyền thông, đoàn thể nhân dân, tổ chức xã hội, gia đình, các đơn vị kinh tế và cá nhân có lòng hảo tâm.

5. Đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong công tác bảo vệ trẻ em theo nguyên tắc phù hợp với pháp luật quốc gia và quốc tế: tăng cường vận động các nguồn lực quốc tế hỗ trợ cho Chương trình; tăng cường trao đổi thông tin, kinh nghiệm giữa các quốc gia trong khu vực và trên thế giới về công tác này.

6. Xây dựng cơ chế phối hợp hoạt động liên ngành, xây dựng chính sách đối với lực lượng làm công tác xã hội, mạng lưới tình nguyện viên làm việc với trẻ em ở cơ sở. Nâng cao năng lực làm việc của các cơ quan, đoàn thể nhân dân có liên quan đến các chiến lược bảo vệ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt (bao gồm phòng ngừa, giải quyết, phục hồi và tái hòa nhập cộng đồng). Tăng cường các hoạt động nghiên cứu đối tượng và chiến lược nhằm bảo vệ trẻ em.

III. PHÂN CÔNG TRÁCH NHIỆM

1. Uỷ ban Bảo vệ và Chăm sóc trẻ em Việt Nam chủ trì, phối hợp với các cơ quan có liên quan nghiên cứu xây dựng chiến lược, đề xuất các chính sách về bảo vệ trẻ em; nghiên cứu xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành có hiệu quả trong công tác bảo vệ trẻ em; tăng cường hợp tác quốc tế nhằm vận động nguồn lực, trao đổi thông tin, kinh nghiệm phục vụ công tác này; chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đoàn thể nhân dân, tổ chức xã hội có liên quan tiến hành khảo sát thực trạng tình hình trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt; phổ biến, nhân rộng các mô hình ngăn ngừa, giải quyết tình trạng trẻ em lang thang, trẻ em bị lạm dụng sức lao động, trẻ em bị xâm hại và trẻ em vi phạm pháp luật; phối hợp tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng cán bộ xã hội làm việc với trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, cán bộ trong chương trình tư pháp chưa thành niên.

2. Đề nghị Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội ban hành Qui chế thành lập, quản lý hoạt động của các cơ sở nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục tái hòa nhập cộng đồng cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt; nghiên cứu, xây dựng, bổ sung chính sách đối với trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt và chính sách đãi ngộ thích hợp đối với cán bộ xã hội làm việc với trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt; mở rộng các hình thức dạy nghề phù hợp đối với trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt và trẻ em không có điều kiện tiếp tục đến trường (sau khi đã học hết cấp hai), tạo việc làm, tái hòa nhập cộng đồng xã hội cho những trẻ em này.

3. Đề nghị Bộ Công an phối hợp hành động với quốc tế nhằm ngăn ngừa tệ nạn buôn bán các chất ma túy, mua bán trẻ em trong nước và đưa ra nước ngoài trái phép; phối hợp với Uỷ ban Bảo vệ và Chăm sóc trẻ em Việt Nam nắm tình hình trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt tại cộng đồng; chỉ đạo, hướng dẫn công tác giáo dục trẻ em vi phạm pháp luật tại cộng đồng; giáo dục và dạy nghề cho trẻ em vi phạm pháp luật tại các trại giam và trường giáo dưỡng.

4. Đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư bố trí kế hoạch ngân sách hàng năm cho Chương trình; chủ trì, phối hợp với Uỷ ban Bảo vệ và Chăm sóc trẻ em Việt Nam và các cơ quan có liên quan huy động các nguồn lực khác ở trong và ngoài nước hỗ trợ cho Chương trình.

5. Đề nghị Bộ Tài chính đảm bảo đủ và kịp thời kinh phí chi từ ngân sách Nhà nước cho các Bộ, ngành có liên quan và các địa phương.

6. Đề nghị Bộ Tư pháp chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức giáo dục pháp luật về bảo vệ trẻ em.

7. Đề nghị Bộ Văn hóa - Thông tin chỉ đạo thống nhất và kiểm tra, giám sát các cơ quan thông tin đại chúng, đoàn thể nhân dân làm công tác thông tin, tuyên truyền và giáo dục trong các tầng lớp nhân dân về các chủ trương, biện pháp bảo vệ trẻ em; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra các hoạt động và dịch vụ văn hóa nhằm ngăn ngừa các văn hóa phẩm độc hại đối với trẻ em.

8. Đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính và các cơ quan có liên quan nghiên cứu, xây dựng chính sách đãi ngộ thích hợp cho giáo viên tiểu học, đặc biệt ở các vùng xa, vùng sâu, vùng khó khăn và chính sách khuyến học thích hợp đối với trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt; chỉ đạo đưa nội dung giáo dục phòng, chống ma túy, phòng, chống tội phạm vào chương trình nội khóa hoặc ngoại khóa ở các trường học; chủ trì công tác giáo dục, giảng dạy pháp luật về phòng, chống ma túy, phòng, chống tội phạm trong nhà trường; tăng cường môn học giáo dục công dân trong các nhà trường; mở rộng hình thức giáo dục thích hợp nhằm thu hút hầu hết trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt được đến lớp và được phổ cập tiểu học; nghiên cứu, thực hiện các hình thức, biện pháp giáo dục thích hợp nhằm thu hút học sinh lưu ban, bỏ học, học sinh cá biệt được trở lại học tập và có điều kiện phát triển lành mạnh; đẩy mạnh hoạt động hướng nghiệp trong các nhà trường.

9. Đề nghị Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam và Thông tấn xã Việt Nam chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện, đồng thời hướng dẫn các đài địa phương đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục về ý thức chấp hành pháp luật và lối sống theo pháp luật cho nhân dân, về quyền và bổn phận của trẻ em, về trách nhiệm của các cấp, các ngành, gia đình, cộng đồng và công dân về bảo vệ trẻ em, về phương pháp giáo dục con, cháu trong gia đình, về gương người tốt việc tốt trong công tác bảo vệ trẻ em.

10. Đề nghị Uỷ ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương lồng ghép các hoạt động của Chương trình này với các chương trình khác có liên quan trong phạm vi địa phương mình; đưa mục tiêu của Chương trình thành một trong các mục tiêu của chương trình kinh tế - xã hội của địa phương được thể hiện một cách cụ thể thông qua các Chương trình mục tiêu quốc gia, đặc biệt là các Chương trình mục tiêu quốc gia (Xóa đói, giảm nghèo, về Việc làm, Phòng, chống tội phạm, Phòng, chống HIV/AIDS, Phòng, chống ma túy); chỉ đạo các cơ quan chức năng nắm vững tình hình trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt để có kế hoạch, biện pháp giải quyết đồng bộ, hiệu quả (vừa phòng ngừa, vừa giải quyết tình trạng trẻ em đã bị xâm hại); phối hợp với ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên duy trì và phát triển các tổ hòa giải ở cơ sở, vận động hạn chế tình trạng ly hôn, đẩy mạnh công tác vận động tuyên truyền, giáo dục thực hiện pháp luật đến từng gia đình, từng người dân nhằm nâng cao ý thức trách nhiệm của mỗi người trong việc quản lý, giáo dục các thành viên trong gia đình, trong cộng đồng, không để các cháu bị xâm hại.

11. Đề nghị Viện Kiểm sát nhân dân tối cao chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu, đề xuất việc sửa đổi, bổ sung thủ tục tố tụng đối với người chưa thành niên phạm tội thuộc Bộ luật Tố tụng Hình sự cho phù hợp với các chính sách bảo vệ trẻ em của Nhà nước ta và Công ước của Liên hợp quốc về Quyền trẻ em; tăng cường chỉ đạo công tác giám sát, truy tố các vụ án xâm hại trẻ em; hình thành đội ngũ kiểm sát viên chuyên trách về trẻ em ở các cấp.

12. Đề nghị Tòa án nhân dân tối cao tăng cường chỉ đạo công tác xét xử đúng pháp luật các vụ án xâm hại trẻ em; từng bước hình thành đội ngũ Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân chuyên xét xử các tội phạm có liên quan đến người chưa thành niên; trong thời gian trước mắt, tổ chức tập huấn về quyền trẻ em cho các Thẩm phán tham gia xét xử các vụ án có bị cáo là người chưa thành niên.

13. Đề nghị Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam phối hợp chặt chẽ với ủy ban Bảo vệ và Chăm sóc trẻ em Việt Nam, các Bộ, ngành liên quan và các cấp chính quyền trong việc giáo dục, nâng cao kiến thức, phương pháp bảo vệ trẻ em cho các bà mẹ, chị em phụ nữ; đưa các gia đình có khó khăn về kinh tế tham gia chương trình phụ nữ giúp nhau vay vốn làm kinh tế gia đình; phối hợp với Hội Nông dân Việt Nam, Hội Làm vườn..., phổ biến kỹ thuật phát triển kinh tế gia đình cho các hộ nông dân nghèo.

14. Đề nghị Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành và các cấp chính quyền trong việc vận động, giáo dục đoàn viên của mình tích cực tham gia công tác bảo vệ trẻ em; tổ chức các hoạt động văn hóa thể thao và xã hội bổ ích cho đội viên thiếu niên tiền phong và trẻ em trên địa bàn dân cư.

15. Đề nghị Hội Nông dân Việt Nam phối hợp chặt chẽ với các cấp chính quyền trong việc vận động, giáo dục hội viên của mình tích cực tham gia công tác bảo vệ trẻ em; xây dựng chương trình hành động vì trẻ em nông thôn.

16. Đề nghị Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành và các cấp chính quyền trong việc vận động, giáo dục hội viên của mình tích cực tham gia công tác bảo vệ trẻ em; triển khai kế hoạch ngăn ngừa tình trạng lạm dụng sức lao động trẻ em tại tổ chức công đoàn các cấp, các ngành, các cơ sở sản xuất, kinh doanh.

17. Đề nghị ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xây dựng kế hoạch, vận động các tổ chức thành viên tham gia thực hiện chủ trương toàn dân chăm sóc, bảo vệ trẻ em; tăng cường tổ chức, chỉ đạo các tổ chức thành viên thực hiện tốt phong trào "Người lớn gương mẫu - trẻ em chăm ngoan" trong cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng cuộc sống mới ở khu dân cư''.