1. Kết quả thực hiện

Thực hiện Luật đất đai năm 2013, các Nghị định, Thông tư và các văn bản hướng dẫn thi hành của bộ, ngành trung ương, Ủy ban nhân dân tỉnh đã chỉ đạo các ngành, địa phương căn cứ nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội và quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất lập danh mục các dự án có thu hồi đất trình Hội đồng nhân dân tỉnh thông qua để triển khai thực hiện công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, bàn giao đất xây dựng kết cấu hạ tầng kỹ thuật, công trình phục vụ sinh hoạt chung, xây dựng khu đô thị mới, khu dân cư nông thôn mới của địa phương.

Giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2021, Ủy ban nhân dân các huyện, thành phố đã lập danh mục thu hồi đất 2.210 dự án, diện tích 16.053,63 ha trình Ủy ban nhân dân tỉnh trình Hội đồng nhân dân tỉnh thông qua, gồm: 1.675 dự án đầu tư công, diện tích 6.116,41 ha và 535 dự án đầu tư ngoài ngân sách, diện tích 9.937,22 ha. Trong đó, thành phố Biên Hòa là địa phương có số dự án nhiều nhất (391 dự án), huyện Cẩm Mỹ là địa phương có số dự án ít nhất (115 dự án). Kết quả thực hiện như sau:

- Tổng số dự án đã hoàn thành công tác bồi thường, thu hồi đất là 612 dự án, tỷ lệ 27,69%; tỷ lệ bình quân của các địa phương đạt từ 11,05% đến 45,85%, trong đó, huyện Nhơn Trạch có kết quả thực hiện thấp nhất là 11,05%; huyện Tân Phú có tỷ lệ đạt cao nhất nhưng cũng chỉ đạt 45,85% số dự án trên địa bàn.

- Dự án đang thực hiện là 427 dự án, diện tích 3.526,38 ha, tỷ lệ 19,32%.

- Dự án chưa thực hiện là 176 dự án, diện tích 3.222,80 ha, tỷ lệ 7,96%.

- Dự án hủy là 995 dự án, diện tích 7.722,57 ha, tỷ lệ 45,02%; trong đó, có 752 dự án, diện tích 3.154,73 ha thuộc dự án đầu tư công; 243 dự án, diện tích 4.567,83 ha sử dụng vốn ngoài ngân sách.

Với kết quả trên cho thấy, việc lập danh mục các dự án có thu hồi đất tập trung giai đoạn đầu Luật Đất đai năm 2013 có hiệu lực, các địa phương lập danh mục dự án thu hồi đất với số lượng dự án nhiều; trong đó, nhiều dự án chưa được đánh giá, lựa chọn và chuẩn bị kỹ lưỡng tính khả thi dự án nên sau 3 năm không thể triển khai công tác thu hồi đất, phải đề xuất đưa ra khỏi danh mục thu hồi đất chiếm tỷ lệ tương đối cao (năm 2015 và 2016 tỷ lệ dự án hủy trong danh mục thu hồi chiếm khoảng 81%). Từ năm 2018 đến năm 2020, việc lập, tổng hợp, trình danh mục dự án thu hồi đất được các đơn vị, địa phương quan tâm hơn và được xem xét cẩn trọng trước khi đưa vào danh mục dự án thu hồi đất trình cấp có thẩm quyền phê duyệt, nên số lượng dự án trong danh mục thu hồi đất triển khai có tính khả thi cao (dự án phù hợp với quy hoạch sử dụng đất, có chủ trương đầu tư công và được bố trí vốn bồi thường, giải phóng mặt bằng).

Nhìn chung, qua 5 năm thực hiện khoản 3 Điều 62 Luật Đất đai năm 2013, Ủy ban nhân dân tỉnh đã triển khai lập danh mục dự án thu hồi đất và tập trung thực hiện đạt kết quả nhất định, đã hoàn thành cơ bản các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội và chuyển dịch cơ cấu kinh tế của địa phương, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân; đảm bảo an sinh xã hội; chỉnh trang đô thị và hoàn thành xây dựng nông thôn mới.

2. Hạn chế

Quá trình triển khai thực hiện danh mục dự án thu hồi đất còn nhiều hạn chế ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả thực hiện, cụ thể như sau:

- Công tác tuyên truyền tuy được các ngành, các cấp quan tâm nhưng nhìn chung còn hạn chế, nội dung, phương thức tuyên truyền chưa thật sự sâu rộng, phong phú, chưa tạo được sự đồng thuận cao của người dân trên địa bàn.

- Quá trình lập danh mục các dự án có thu hồi đất, Ủy ban nhân dân cấp huyện chưa bám sát các quy định về điều kiện thu hồi đất theo Luật Đất đai năm 2013 và các văn bản hướng dẫn, cụ thể: Về sự phù hợp với quy hoạch sử dụng đất, về bố trí vốn bồi thường, giải phóng mặt bằng trong năm kế hoạch để thực hiện dự án (điểm đ khoản 4 Điều 9 Nghị định số 43/2015/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ); chưa rà soát kỹ về thẩm quyền, dẫn đến có dự án không thuộc trường hợp phải thu hồi đất, dự án đã thực hiện trước Luật Đất đai năm 2013 nhưng vẫn trình Hội đồng nhân dân tỉnh thu hồi; dự án đã có trong danh mục thu hồi đất nhưng chưa kịp thời đưa vào kế hoạch sử dụng đất của năm kế hoạch làm cơ sở để triển khai thực hiện. Bên cạnh đó, việc lập đồng thời nhiều dự án cùng một thời điểm trong khi nguồn lực chưa đảm bảo, nhất là năm 2015 tỷ lệ dự án đưa vào danh mục thu hồi đất của các địa phương chiếm tỷ lệ cao so với tổng số dự án trên địa bàn.

- Ủy ban nhân dân tỉnh chưa thường xuyên và quyết liệt trong chỉ đạo cơ quan chuyên môn quản lý nhà nước về đất đai và các địa phương cấp huyện rà soát, đối chiếu kỹ từng dự án trước khi tổng hợp danh mục tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh, nhất là trong những năm đầu thực hiện (năm 2015, 2016, 2017).

- Việc hướng dẫn quy định về bố trí vốn theo Điểm đ Khoản 4 Điều 9 Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật Đất đai trong thời gian qua chưa được cơ quan chuyên môn cũng như Ủy ban nhân dân tỉnh quan tâm thực hiện, nên có địa phương chưa bám sát quy định, chưa cân đối nguồn lực phù hợp, còn nhiều cách hiểu khác nhau trong việc bố trí vốn để thực hiện công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, dẫn đến việc thực hiện không đồng bộ, phát sinh nhiều đơn thư phản ánh kiến nghị của người dân.

- Ủy ban nhân dân cấp huyện, chưa quan tâm theo dõi, tập trung chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ, dẫn đến có nhiều dự án thực hiện chậm, có trường hợp dự án đang trong quá trình thực hiện trình tự thủ tục thu hồi đất nhưng đã trình Ủy ban nhân dân tỉnh trình Hội đồng nhân dân tỉnh đưa ra khỏi danh mục thu hồi đất; có trường hợp Hội đồng nhân dân tỉnh đã đưa ra khỏi danh mục thu hồi đất, tuy nhiên địa phương chưa kịp thời cập nhật, nên cơ quan chuyên môn vẫn tiến hành thực hiện công tác bồi thường, thu hồi đất.

- Việc theo dõi, đôn đốc triển khai thực hiện các dự án, công tác thanh tra, kiểm tra chưa được Sở Tài nguyên và Môi trường và các địa phương quan tâm đôn đốc triển khai thực hiện để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, dẫn đến dự án thực hiện xong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng đạt thấp; chưa rà soát đầy đủ, kịp thời những dự án chậm triển khai, kéo dài để đôn đốc các địa phương thực hiện theo quy định, nên tỷ lệ dự án phải đưa ra khỏi danh mục thu hồi đất cao, ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống và hạn chế quyền sử dụng đất của người dân có đất bị thu hồi.

- Việc ban hành các quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất được Ủy ban nhân dân tỉnh quan tâm ban hành và trình Hội đồng nhân dân tỉnh ban hành (Nghị quyết số 129/2014/NQ-HĐND ngày 26/9/2014 của Hội đồng nhân dân tỉnh về một số quy định đối với công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh), nhưng quá trình thực hiện các chính sách về giá bồi thường, hỗ trợ tái định cư còn nhiều khó khăn, vướng mắc, chưa phù hợp với tình hình thực tiễn; các địa phương còn gặp nhiều khó khăn trong công tác phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, ảnh hưởng đến tiến độ thu hồi đất, giải phóng mặt bằng các dự án. Các địa phương đã kiến nghị cơ quan có thẩm quyền, nhưng chưa được hướng dẫn hoặc điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung, thay thế những quy định không còn phù hợp.

- Công tác phối hợp giữa các ngành, các địa phương còn hạn chế và chưa thường xuyên, chặt chẽ nên việc lập danh mục dự án trình cơ quan thẩm tra chưa đảm bảo thời gian theo quy định (bổ sung danh mục dự án sau thẩm tra), còn dự án chưa đủ điều kiện trình Hội đồng nhân dân tỉnh phải đưa ra khỏi danh mục thu hồi đất; công tác phối hợp theo dõi, kiểm tra, cập nhật và báo cáo định kỳ chậm triển khai thực hiện.

- Trong công tác phối hợp thẩm tra danh mục các dự án có thu hồi đất của các Ban Hội đồng nhân dân tỉnh mặc dù thẩm tra kỹ lưỡng, chặt chẽ, có rà soát danh mục dự án thu hồi đất và điều kiện thu hồi đất theo quy định của Luật Đất đai năm 2013. Tuy nhiên, quá trình thẩm tra tờ trình, dự thảo nghị quyết về danh mục dự án thu hồi đất hàng năm các Ban Hội đồng nhân dân tỉnh chưa tổ chức khảo sát thực tế các dự án đề nghị thu hồi đất, dẫn đến có trường hợp dự án không đảm bảo tính khả thi và không thực hiện phải hủy bỏ. Công tác giám sát của Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân, các Ban Hội đồng nhân dân tỉnh mới chỉ giám sát việc thực hiện các Nghị quyết về danh mục dự án thu hồi đất thông qua việc xem xét báo cáo tại các kỳ họp thường lệ cuối năm, chậm tổ chức đoàn giám sát để có đánh giá đầy đủ kết quả thực hiện từ đó có những kiến nghị khắc phục kịp thời.

- Việc đầu tư xây dựng nhà ở hoặc khu tái định cư cho người bị thu hồi đất đã được Ủy ban nhân dân tỉnh chỉ đạo các địa phương thực hiện, nhưng nhìn chung còn chậm, số lượng các khu tái định cư được đầu tư chưa đáp ứng yêu cầu; một số địa phương chậm, chưa quan tâm đúng mức cho các khu tái định cư, thực hiện chưa nghiêm khoản 3, Điều 85 Luật Đất đai năm 2013.

3. Nguyên nhân

1. Đối với Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân và các Ban Hội đồng nhân dân tỉnh

2. Đối với Ủy ban nhân dân tỉnh

Đề nghị Ủy ban nhân dân tỉnh chỉ đạo thực hiện ngay các kiến nghị sau để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong việc lập và trình danh mục dự án có thu hồi đất nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án:

1. Ủy ban nhân dân tỉnh triển khai thực hiện Nghị quyết này, báo cáo kết quả thực hiện tại kỳ họp thường lệ giữa năm 2023.

2. Thường trực Hội đồng nhân dân tỉnh, các Ban của Hội đồng nhân dân tỉnh, Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh, đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh và các tổ chức thành viên và các cơ quan, đơn vị có liên quan trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, giám sát việc thực hiện Nghị quyết này.

Nghị quyết này được Hội đồng nhân dân tỉnh Đồng Nai khóa X, nhiệm kỳ 2021-2026 kỳ họp thứ 8 thông qua ngày 8 tháng 7 năm 2022 và có hiệu lực từ ngày 08 tháng 7 năm 2022./.