QUYẾT ĐỊNH

PHÊ DUYỆT ĐỀ ÁN KHUNG NHIỆM VỤ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VỀ QUỸ GEN TỈNH LÂM ĐỒNG GIAI ĐOẠN 2021-2025

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH LÂM ĐỒNG

Căn cứ Luật Tổ chức chính quyền địa phương ngày 19/6/2015; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương ngày 22/11/2019;

Căn cứ Quyết định số 1671/QĐ-TTg ngày 28/9/2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen đến năm 2025, định hướng đến năm 2030;

Căn cứ Thông tư 17/2016/TT-BKHCN ngày 01/09/2016 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ quy định về quản lý thực hiện Chương trình bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen đến năm 2025, định hướng đến năm 2030;

Căn cứ Công văn số 161/BKHCN-CNN ngày 21/01/2020 của Bộ Khoa học và Công nghệ về việc xây dựng Đề án khung nhiệm vụ khoa học và công nghệ về quỹ gen cấp bộ, cấp tỉnh;

Xét đề nghị của Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tại các Tờ trình: 301/TTr-SKHCN ngày 23/3/2021, số 559/TTr-KHCN ngày 28/5/2021; ý kiến của Sở Tài chính tại văn bản số 756/STC-HCSN ngày 14/4/2021;

Thực hiện ý kiến thống nhất của tập thể lãnh đạo UBND tỉnh tại cuộc họp giao ban ngày 10/6/2021 (Thông báo kết luận số 344/TB-VP ngày 11/6/2021 của Văn phòng UBND tỉnh).

QUYẾT ĐỊNH:

Điều 1. Phê duyệt kèm theo Quyết định này Đề án khung nhiệm vụ khoa học và công nghệ về quỹ gen cấp tỉnh Lâm Đồng giai đoạn 2021-2025.

Điều 2. Giao Sở Khoa học và Công nghệ tổ chức triển khai các nhiệm vụ khoa học và công nghệ thuộc Đề án theo quy định pháp luật. Định kỳ hàng năm, báo cáo Bộ Khoa học và Công nghệ, UBND tỉnh kết quả thực hiện.

Điều 3. Chánh Văn phòng UBND tỉnh; Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ; Thủ trưởng các sở, ban, ngành, cơ quan, đơn vị liên quan chịu trách nhiệm thi hành Quyết định này kể từ ngày ký./.

ĐỀ ÁN

KHUNG NHIỆM VỤ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VỀ QUỸ GEN TỈNH LÂM ĐỒNG GIAI ĐOẠN 2021 - 2025
(Ban hành kèm theo Quyết định số: 1507/QĐ-UBND ngày 14/6/2021 của Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng)

ĐẶT VẤN ĐỀ

Việt Nam là một trong những quốc gia có nguồn tài nguyên sinh học đa dạng, phong phú và giàu có. Sự đa dạng, phong phú được thể hiện không chỉ ở sự có mặt của những loài động vật, thực vật hoang dã quý hiếm với nguồn gen đặc hữu, cá biệt chỉ có thể tồn tại ở một hoặc một số khu vực địa lý xác định ở nước ta, mà còn ở nguồn gen vật nuôi, cây trồng, thủy sản, cây dược liệu đặc hữu, quý hiếm có giá trị kinh tế cao và các tri thức cổ truyền về các loài cây thuốc vô cùng quý báu ngày càng phổ biến và sử dụng rộng rãi.

Theo số liệu tại Hội thảo đánh giá kết quả thực hiện Đề án khung quỹ gen cấp bộ, cấp tỉnh (2013-2019) và chia sẻ nguồn gen do Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức, Việt Nam có khoảng 1.400 loài thực vật bậc cao; 322 loài thú; 887 loài chim; 176 loài ếch nhái; hàng vạn loài côn trùng và các loài động vật không xương sống khác, vi tảo ở vùng nước ngọt được xác định là 1.438 loài chiếm 9,6% so với thế giới (số loài có trên thế giới là 15.000); 21.393 các chủng vi sinh vật đã được bảo tồn, ... và đứng thứ 16 thế giới về đa dạng sinh học. Nếu tổ chức tốt công tác bảo tồn các loài sinh vật đặc hữu này để khai thác phục vụ nghiên cứu khoa học, sản xuất, đời sống sẽ tạo nhiều cơ hội để phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Theo Quyết định số 1671/QĐ-TTg ngày 28/9/2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen đến năm 2025, định hướng đến năm 2030: “Nguồn gen là tài sản quốc gia, là vật liệu di truyền cho chọn tạo giống sinh vật, là nguồn tài nguyên sinh học để phát triển khoa học, kinh tế - xã hội, môi trường và quốc phòng - an ninh... Việc bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen được thực hiện trên cơ sở mạng lưới quỹ gen thống nhất toàn quốc”.

I. Tình hình và kết quả bảo tồn, lưu giữ, khai thác và phát triển các nguồn gen của tỉnh Lâm Đồng thời gian qua

Lâm Đồng là tỉnh miền núi phía Nam Tây Nguyên có độ cao trung bình từ 800-1.000 m so với mặt nước biển, diện tích tự nhiên 9.772,19 km²; địa hình tương đối phức tạp, chủ yếu là bình sơn nguyên, núi cao và những thung lũng nhỏ bằng phẳng tạo nên những yếu tố tự nhiên khác nhau về khí hậu, thổ nhưỡng, thực động vật,... và cảnh quan kỳ thú.

Lâm Đồng nằm trong khu vực chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới gió mùa biến thiên theo độ cao, trong năm có 2 mùa rõ rệt: mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 11, mùa khô từ tháng 12 đến tháng 4 năm sau. Nhiệt độ thay đổi rõ rệt giữa các khu vực, càng lên cao nhiệt độ càng giảm. Nhiệt độ trung bình năm dao động từ 18-25°C, thời tiết ôn hòa và mát mẻ quanh năm, ít có biến động lớn trong chu kỳ năm. Lượng mưa trung bình 1.750-3.150mm/năm, độ ẩm tương đối trung bình cả năm 85-87%, số giờ nắng trung bình cả năm 1.890-2.500 giờ, tạo điều kiện thuận lợi phát triển các hệ sinh thái, động vật, thực vật, cây trồng, vật nuôi có nguồn gốc á nhiệt đới và ôn đới ngay trong vùng nhiệt đới cận xích đạo.

Trong thời gian qua, các đề tài nghiên cứu khoa học cấp tỉnh đã góp phần bảo tồn nguồn tài nguyên đa dạng sinh học của tỉnh như: Nghiên cứu tuyển chọn nhân giống 21 loài trà mi bản địa, tuyển chọn 02 loài (thông caribe và bạch tùng) bổ sung tập đoàn cây trồng rừng kinh tế tại tỉnh; chọn lọc 06 cây bơ có năng suất cao và phẩm chất trái tốt làm cây đầu dòng; chọn lọc 03 giống cà phê chè lai và 02 giống cà phê chè thuần có năng suất cao, chất lượng tốt, có khả năng kháng sâu bệnh; chọn tạo 01 giống khoai tây TK 15.80 có năng suất, chất lượng tốt kháng bệnh mốc sương có thể canh tác quanh năm tại Đà Lạt và vùng phụ cận; phối hợp xác định và đề xuất các giải pháp khai thác, bảo tồn loài thực vật có hình thái tương tự sâm Ngọc Linh trên địa bàn các huyện: Đam Rông, Lạc Dương; đang triển khai các nghiên cứu khoa học cấp tỉnh về tình hình phân bố và trữ lượng cây Sói rừng, tuyển chọn bộ giống Artichoke chất lượng cao.

II. Tính cấp thiết của nhiệm vụ bảo tồn, lưu giữ nguồn gen địa phương

Lâm Đồng là tỉnh được đánh giá cao về sự đa dạng sinh học hệ sinh thái, đa dạng về loài và đa dạng về nguồn gen, có trên 60% diện tích tự nhiên là rừng với nhiều kiểu thảm thực vật, hiện đã xác định có trên 3.490 loài thực vật rừng và trên 393 loài nấm; trong đó Khu dự trữ sinh quyển thế giới Langbiang với tổng diện tích 274.429 ha là trung tâm đa dạng sinh học của tỉnh, theo ghi nhận đến nay có ít nhất 1.966 loài thực vật bậc cao có mạch, hơn 542 loài côn trùng, 87 loài cá, 83 loài lưỡng cư, 91 loài bò sát, 386 loài chim, 98 loài thú. Trong đó có nhiều loài có tên trong Sách đỏ Việt Nam (2007), Danh mục đỏ của tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), Nghị định 160/2013/NĐ-CP và Nghị định 06/2019/NĐ-CP của Chính phủ.

Để bảo tồn nguồn tài nguyên đa dạng sinh học, UBND tỉnh Lâm Đồng đã ban hành Quyết định số 169/QĐ-UBND ngày 23/01/2017 về quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học tỉnh Lâm Đồng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, trong đó đề cập đến việc bảo tồn các loài bản địa có giá trị cao như: Chuối La Ba, Dâu tằm, Thông đỏ, Đẳng sâm, các loài Lan rừng, Trà mi Đà Lạt, Trà hoa vàng; các loài vật nuôi như: Bò lai Bò rừng, Gà, Heo thuần chủng, Vịt trời, các loài chim, thú đặc hữu tại Lâm Đồng;... Ngoài ra, công tác bảo tồn nguồn gen đang được triển khai thực hiện tại một số trung tâm, viện nghiên cứu trong toàn tỉnh, hiện nay đang bảo tồn, lưu giữ 781 nguồn gen rau, hoa, cây ăn quả; 74 nguồn gen nấm dược liệu; 81 nguồn gen giống dâu; 47 nguồn gen giống tằm; 74 nguồn gen chè; 100 nguồn gen cây rừng các loại tại Trung tâm giống và vật tư nông nghiệp Lâm Đồng, Viện nghiên cứu khoa học Tây Nguyên, Viện Khoa học Lâm nghiệp Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, Trung tâm ứng dụng khoa học và công nghệ Lâm Đồng, Trung tâm Nghiên cứu Khoai tây, Rau và Hoa, Trung tâm Nghiên cứu thực nghiệm Nông Lâm nghiệp Lâm Đồng.

Với nguồn tài nguyên động thực vật phong phú và đa dạng nhưng hiện nay nguồn gen đang bị suy thoái nghiêm trọng và nhiều loài có nguy cơ tuyệt chủng do các nguyên nhân: Khai thác trái phép và quá mức nguồn tài nguyên sinh học; sự phân mảnh và suy thoái của các hệ sinh thái do phá rừng làm đất nông nghiệp, chuyển đổi mục đích sử dụng đất rừng với quy mô lớn; cháy rừng, xây dựng cơ sở hạ tầng; ô nhiễm môi trường; du nhập và xâm lấn của các loài ngoại lai; biến đổi khí hậu; phát triển du lịch thiếu kiểm soát. Mặc dù các cấp chính quyền địa phương của tỉnh, các đơn vị nghiên cứu, các nhà khoa học đã có các hoạt động cụ thể để duy trì, phát triển các giống, loài động thực vật, song vẫn chưa có chương trình chi tiết và toàn diện để bảo tồn và sử dụng hiệu quả, bền vững nguồn gen quý tại tỉnh. Vì vậy, cần xây dựng và triển khai sớm các kế hoạch, các nghiên cứu về bảo tồn nguồn gen để sử dụng hiệu quả và phát huy cao nhất giá trị nguồn gen của tỉnh.

Các căn cứ xây dựng Đề án:

- Quyết định số 1671/QĐ-TTg ngày 28/9/2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen đến năm 2025, định hướng đến năm 2030;

- Thông tư số 17/2016/TT-BKHCN ngày 01/09/2016 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ quy định về quản lý thực hiện Chương trình bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen đến năm 2025, định hướng đến năm 2030;

- Công văn số 161/BKHCN-CNN ngày 21/01/2020 của Bộ Khoa học và Công nghệ về việc xây dựng Đề án khung nhiệm vụ khoa học và công nghệ về quỹ gen cấp bộ, cấp tỉnh.

III. Nội dung Đề án

1. Mục tiêu

a) Mục tiêu tổng quát: Thu tập, bảo tồn, lưu giữ, khai thác và phát triển nguồn gen quý hiếm, có giá trị đặc biệt về khoa học và ứng dụng ở tỉnh Lâm Đồng.

b) Mục tiêu cụ thể:

- Thu thập và lưu giữ từ 70-100 nguồn gen có giá trị;

- Đánh giá tiềm năng, tư liệu hóa nguồn gen và xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quỹ gen cấp tỉnh phục vụ công tác quản lý nhà nước, nghiên cứu khoa học;

- Khai thác phát triển các nguồn gen có giá trị ứng dụng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

2. Nội dung thực hiện

a) Điều tra, sưu tập, bổ sung, đánh giá hiện trạng và đề xuất giải pháp bảo tồn các nguồn gen thực vật có giá trị: Bộ giống lan hài (Paphiopedilum spp.); một số loài cây Huỳnh đường (Dysoxylum spp.) thuộc họ Xoan (Meliaceae); một số họ thực vật đặc hữu, nguy cấp, quý hiếm của Lâm Đồng tại Vườn quốc gia Bidoup - Núi Bà (45 họ với 110 loài).

b) Khai thác và phát triển nhanh các nguồn gen: Loài cây có giá trị làm cảnh (Cây lá Phong (Acer spp.); cây Đa tử trà (Polyspora spp.) và cây Đỗ quyên (Rhododendron spp.); Thông 2 lá dẹt tại Nam Tây Nguyên.

c) Khai thác trực tiếp các nguồn gen phục vụ thương mại: Xây dựng vườn cây đầu dòng và ngân hàng giống Địa lan (Cymbidium spp.); bảo tồn và khai thác các chủng, loài nấm ăn và nấm dược liệu tại Vườn Quốc gia Bidoup - Núi Bà.

d) Xây dựng các mô hình bảo tồn và đề xuất giải pháp bảo tồn, phát triển, khai thác các nguồn gen.

Đề án thực hiện thông qua 02 đề tài bảo tồn nguồn gen cấp quốc gia trên địa bàn tỉnh và 05 đề tài bảo tồn nguồn gen cấp tỉnh theo Phụ lục đính kèm.

3. Dự kiến kết quả

- Bộ sưu tập 23 giống lan hài có giá trị kinh tế phục vụ công tác bảo tồn và phát triển;

- Báo cáo về thành phần loài, đặc điểm sinh học, sinh thái, dữ liệu DNA của một số loài cây Huỳnh đường (Dysoxylum spp.) thuộc họ Xoan (Meliaceae);

- Bộ cơ sở dữ liệu về nguồn gen 45 họ thực vật đặc hữu với 110 loài nguy cấp, quý hiếm của tỉnh Lâm Đồng;

- Danh mục các loài cây cây lá Phong (Acer spp.), cây Đa tử trà (Polyspora spp.) và cây Đỗ quyên (Rhododendron spp.) phục vụ làm cây trồng đường phố tại Đà Lạt;

- Báo cáo đánh giá đặc điểm sinh thái, cấu trúc quần thể, tính đa dạng di truyền của quần thể cây Thông 2 lá dẹt tại vùng Nam Tây Nguyên; đề xuất phương án bảo tồn và phát triển cây Thông 2 lá dẹt trong vùng nghiên cứu bảo tồn (giống bản địa và di thực); chọn tạo 02-03 giống Địa lan mới từ quá trình lai tạo phục vụ sản xuất; hệ thống thông tin tư liệu về nguồn gen khoảng 50 giống Địa lan đã thu thập và lưu giữ.

- Bản đồ, đặc điểm phân bố, sinh thái và danh mục các chủng, loài nấm có giá trị về mặt dược liệu và thực phẩm tại Vườn Quốc gia Bidoup-Núi Bà, tỉnh Lâm Đồng; bộ gen của các loại nấm đã được lập trong danh mục; Đề án bảo tồn, khai thác và phát triển nguồn nấm ăn, nấm dược liệu tại Vườn Quốc gia Bi doup Núi Bà, tỉnh Lâm Đồng đã được xác định.

- 10 mô hình bảo tồn và phát triển các nguồn gen.

4. Dự kiến kinh phí: 8.500 triệu đồng, trong đó:

- Kinh phí thực hiện đề tài bảo tồn nguồn gen cấp tỉnh: 6.500 triệu đồng.

- Kinh phí đối ứng thực hiện đề tài bảo tồn nguồn gen cấp quốc gia trên địa bàn tỉnh: 2.000 triệu đồng.

- Cân đối từ nguồn kinh phí sự nghiệp khoa học và công nghệ hàng năm.

IV. Tổ chức thực hiện

1. Sở Khoa học và Công nghệ: Tổ chức triển khai các nhiệm vụ khoa học và công nghệ thuộc Đề án theo quy định. Định kỳ hàng năm báo cáo Bộ Khoa học và Công nghệ, UBND tỉnh kết quả thực hiện.

2. Sở Tài chính: Cân đối ngân sách hàng năm và giai đoạn 2021-2025, tham mưu, đề xuất cấp có thẩm quyền bố trí kinh phí thực hiện theo quy định pháp luật.

3 Các sở, ban, ngành; UBND các huyện, thành phố; các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân, tổ chức khoa học và công nghệ trên địa bàn tỉnh có trách nhiệm phối hợp với cơ quan quản lý khoa học và công nghệ để quản lý và thực hiện các nhiệm vụ thuộc lĩnh vực, ngành và trên địa bàn.

4. Trong quá trình thực hiện nếu có khó khăn, vướng mắc cần bổ sung, điều chỉnh cho phù hợp; các sở, ban, ngành, địa phương gửi Sở Khoa học và Công nghệ để tổng hợp, báo cáo UBND tỉnh xem xét, quyết định./.

PHỤ LỤC 1.

DANH MỤC CÁC NHIỆM VỤ BẢO TỒN NGUỒN GEN CẤP TỈNH GIAI ĐOẠN 2021-2025
(Ban hành kèm theo Quyết định số 1507/QĐ-UBND ngày 14/6/2021 của Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng)

PHỤ LỤC 2.

DANH MỤC CÁC NHIỆM VỤ BẢO TỒN NGUỒN GEN CẤP NHÀ NƯỚC GIAI ĐOẠN 2021-2025
(Ban hành kèm theo Quyết định số 1507/QĐ-UBND ngày 14/6/2021 của Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng)