Kính gửi: Thủ tướng Chính phủ

Thực hiện Quyết định số 222/2005/QĐ-TTg ngày 15 tháng 9 năm 2005 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử giai đoạn 2006-2010 (Quyết định 222), Bộ Công Thương xin báo cáo Thủ tướng Chính phủ tổng kết 5 năm thực hiện Kế hoạch tổng thể, cụ thể như sau:

I. TÌNH HÌNH THỰC HIỆN CÁC MỤC TIÊU ĐỀ RA TẠI KẾ HOẠCH TỔNG THỂ PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ GIAI ĐOẠN 2006-2010

Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử giai đoạn 2006-2010 đã đề ra bốn mục tiêu cần đạt được vào năm 2010, Bộ Công Thương xin báo cáo tình hình thực hiện các mục tiêu này như sau:

Mục tiêu 1: Khoảng 60% doanh nghiệp có quy mô lớn tiến hành giao dịch thương mại điện tử loại hình “doanh nghiệp với doanh nghiệp”.

Năm 2010, Bộ Công Thương đã tiến hành khảo sát 3.400 doanh nghiệp đang hoạt động trên toàn quốc. Kết quả cho thấy, tỷ lệ ứng dụng thương mại điện tử (TMĐT) trong giao dịch của các doanh nghiệp quy mô lớn (có từ 300 lao động trở lên) đã vượt mức chỉ tiêu đề ra trong Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT giai đoạn 2006-2010. Cụ thể, 70% doanh nghiệp lớn tham gia khảo sát đã thiết lập website. 95% nhận đơn đặt hàng qua các phương tiện điện tử và 96% doanh nghiệp sử dụng thư điện tử thường xuyên trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, tỷ lệ doanh nghiệp khai thác các ứng dụng này ở mức độ chuyên sâu và thật sự hiệu quả chưa cao.

Mục tiêu 2: Khoảng 80% doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ biết tới tiện ích của thương mại điện tử và tiến hành giao dịch thương mại điện tử loại hình “doanh nghiệp với người tiêu dùng” hoặc “doanh nghiệp với doanh nghiệp”.

Theo kết quả khảo sát năm 2010 của Bộ Công Thương, hầu hết các doanh nghiệp vừa và nhỏ đã biết tới và đánh giá cao những lợi ích mà thương mại điện tử mang lại. Phần lớn doanh nghiệp đã triển khai ứng dụng TMĐT ở các mức độ khác nhau. Đến cuối năm 2010, 100% doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia khảo sát đã trang bị máy tính, 98% có kết nối Internet, 80% sử dụng thư điện tử thường xuyên cho mục đích kinh doanh và 85% đã chấp nhận đơn đặt hàng qua các phương tiện điện tử. Như vậy, đến cuối năm 2009 mục tiêu 80% doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ biết tới tiện ích của thương mại điện tử và tiến hành giao dịch thương mại điện tử loại hình “doanh nghiệp với người tiêu dùng” hoặc “doanh nghiệp với doanh nghiệp” về cơ bản đã được hoàn thành.

Mục tiêu 3: Khoảng 10% hộ gia đình tiến hành giao dịch thương mại điện tử loại hình “doanh nghiệp với người tiêu dùng” hoặc “người tiêu dùng với người tiêu dùng”.

Năm 2010, Bộ Công Thương tiến hành khảo sát tình hình ứng dụng TMĐT tại 500 hộ gia đình trên địa bàn thành phố Hà Nội. Kết quả khảo sát cho thấy 49% hộ gia đình đã kết nối Internet, trong đó 18% cho biết mục đích truy cập Internet có liên quan tới thương mại điện tử và 4% từng sử dụng dịch vụ thanh toán hoặc ngân hàng trực tuyến khi truy cập Internet. Tỷ lệ 21% hộ gia đình truy cập Internet thông qua thiết bị cầm tay cho thấy sự lớn mạnh nhanh chóng cũng như tiềm năng của các ứng dụng thương mại điện tử trên nền thiết bị di động (m-commerce). Tuy kết quả khảo sát chỉ phản ánh thực trạng ứng dụng TMĐT trong các hộ gia đình tại thành phố Hà Nội, nhưng với tỷ lệ hộ gia đình có kết nối Internet trên toàn quốc đạt 12,2% vào năm 2010 và số thuê bao di động cuối năm 2010 được thống kê ở mức 172 thuê bao/100 dân, Việt Nam đang có những cơ sở hết sức thuận lợi để đẩy mạnh triển khai ứng dụng thương mại điện tử tới mọi thành phần người tiêu dùng trong toàn xã hội. Các số liệu trên cho thấy giao dịch TMĐT của người tiêu dùng giai đoạn 5 năm qua gia tăng nhanh chóng và mục tiêu 10% hộ gia đình tiến hành giao dịch TMĐT có thể xem như đã hoàn thành.

Mục tiêu 4: Các chào thầu mua sắm Chính phủ được công bố trên Trang tin điện tử của các cơ quan Chính phủ và ứng dụng giao dịch thương mại điện tử trong mua sắm Chính phủ.

Đến cuối năm 2010, khung pháp lý cho việc ứng dụng giao dịch thương mại điện tử trong mua sắm Chính phủ về cơ bản đã được hoàn thiện. Các nội dung về công bố thông tin đấu thầu và đấu thầu qua mạng đã được quy định khá đầy đủ trong các văn bản như Luật Đấu thầu năm 2005, Nghị định số 58/2008/NĐ-CP của Chính phủ hướng dẫn thi hành Luật đấu thầu, Thông tư số 26/2009/TT-BTTTT của Bộ Thông tin và Truyền thông về việc cung cấp thông tin và đảm bảo khả năng truy cập thuận tiện đối với trang thông tin điện tử của cơ quan nhà nước và một số văn bản cấp Bộ khác.

Thực hiện các văn bản nói trên, đến cuối năm 2010 các thông tin về đấu thầu, mua sắm công và thông báo mời thầu đã được công bố rộng rãi trên trang thông tin điện tử của nhiều cơ quan Bộ ngành, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Đồng thời, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đang khẩn trương triển khai Dự án Ứng dụng thương mại điện tử vào mua sắm của Chính phủ.

Với tình hình triển khai như trên, có thể kết luận tới hết năm 2010, mục tiêu công bố các chào thầu mua sắm Chính phủ trên trang thông tin điện tử của các Bộ, ngành và ứng dụng giao dịch thương mại điện tử trong mua sắm Chính phủ đã cơ bản được hoàn thành, tạo tiền đề cho việc triển khai trên diện rộng các hoạt động đấu thầu điện tử trong mua sắm Chính phủ.

II. TÌNH HÌNH TRIỂN KHAI CÁC NHÓM GIẢI PHÁP CHỦ YẾU

1. Tuyên truyền, phổ biến và đào tạo về TMĐT

Triển khai Quyết định 222, trong 5 năm qua hoạt động tuyên truyền, phổ biến về TMĐT đã được đẩy mạnh dưới nhiều hình thức, với sự tham gia tích cực của các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức xã hội – nghề nghiệp cũng như cơ quan thông tin đại chúng và doanh nghiệp. Nhiều sự kiện lớn, các cuộc thi, giải thưởng liên quan đến TMĐT được tổ chức thường xuyên như Giải Cúp vàng TMĐT của Hội Tin học Việt Nam, Giải Sao khuê của Hiệp hội phần mềm Việt Nam, Chương trình Ý tưởng số, Chương trình xếp hạng doanh nghiệp TMĐT uy tín, Diễn đàn triển lãm TMĐT Việt Nam (Ecombiz) của Bộ Công Thương phối hợp với Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam.

Hoạt động đào tạo cho cán bộ quản lý nhà nước và doanh nghiệp về TMĐT đã đi vào nề nếp với các chương trình hội thảo, tập huấn được tổ chức thường xuyên và rộng khắp. Từ năm 2006-2010, Bộ Công Thương phối hợp với các Sở Công Thương, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam và một số đơn vị khác đã tổ chức hơn 200 khóa tập huấn về quản lý nhà nước cũng như kỹ năng ứng dụng TMĐT trong kinh doanh cho các cơ quan và doanh nghiệp trên cả nước, trong đó trên 90% là cho các tỉnh, thành phố khác ngoài Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh. Đến nay, các cơ quan quản lý nhà nước tại địa phương đã có nhận thức khá tốt về lợi ích của TMĐT đối với sự phát triển kinh tế - xã hội. Trong giai đoạn 5 năm vừa qua, đã có 58/63 tỉnh và thành phố phê duyệt và triển khai kế hoạch phát triển TMĐT của địa phương. Hầu hết các Sở Công Thương trên cả nước cũng đã cử Lãnh đạo Sở phụ trách và bố trí cán bộ chuyên trách về TMĐT để giúp Sở triển khai các hoạt động trong lĩnh vực này. Bên cạnh đó, các sàn giao dịch TMĐT, các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ TMĐT cũng tích cực hỗ trợ đào tạo các thành viên và khách hàng những kỹ năng, cách thức triển khai ứng dụng TMĐT trong doanh nghiệp.

Đào tạo chính quy về TMĐT được các cơ sở đào tạo quan tâm đẩy mạnh. Theo kết quả khảo sát năm 2010 của Bộ Công Thương, hiện có 77 cơ sở đào tạo bậc đại học và cao đẳng triển khai hoạt động đào tạo về TMĐT, trong đó 2 trường đã thành lập khoa TMĐT, 14 trường thành lập bộ môn TMĐT. Hoạt động đào tạo TMĐT cũng bắt đầu đi vào chiều sâu. Một số trường đã đầu tư và mời chuyên gia trong và ngoài nước tư vấn xây dựng chương trình đào tạo cũng như chuyển giao tài liệu, phương pháp giảng dạy. Cùng với xu thế tăng cường và phát triển các chương trình liên kết đào tạo quốc tế, một số môn học về TMĐT cũng nằm trong danh mục chương trình đào tạo đại học và sau đại học của các trường đại học quốc tế tại Việt Nam.

2. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật.

Vào năm kết thúc triển khai Quyết định 222, khung pháp lý cho thương mại điện tử Việt Nam đã cơ bản được hoàn thiện theo đúng định hướng hỗ trợ, tạo điều kiện cho thương mại điện tử phát triển. Đến cuối năm 2010, khung pháp lý cơ bản cho giao dịch điện tử nói chung và thương mại điện tử nói riêng được hình thành quanh hai trụ cột chính là Luật Giao dịch điện tử và Luật Công nghệ thông tin, với 7 nghị định hướng dẫn Luật và 16 thông tư quy định chi tiết những khía cạnh cụ thể của giao dịch điện tử trong từng lĩnh vực ứng dụng đặc thù. Ngoài việc chi tiết hóa các quy định pháp luật về hoạt động TMĐT trên mọi phương diện của đời sống xã hội, những văn bản này còn đặt cơ sở cho nhiều chuyển biến lớn về nền tảng ứng dụng TMĐT như vấn đề quản lý Internet, công nhận giá trị pháp lý của chứng từ điện tử, và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử.

a) Quản lý dịch vụ Internet và thông tin điện tử trên Internet

Năm 2008, Nghị định số 97/2008/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin điện tử trên Internet được ban hành, đánh dấu một bước tiến lớn trong việc tạo lập môi trường thông thoáng hơn cho ứng dụng TMĐT tại Việt Nam. Bước tiến lớn nhất của Nghị định số 97/2008/NĐ-CP là đã thu gọn các quy định về cấp phép trước khi đối với tất cả trang thông tin điện tử về một diện hẹp các báo điện tử, trang thông tin điện tử tổng hợp và trang thông tin điện tử cung cấp dịch vụ mạng xã hội trực tuyến. Việc xóa bỏ rào cản về cấp phép này là một bước tiến tích cực trong việc cải thiện môi trường pháp lý cho ứng dụng Internet nói chung và TMĐT nói riêng tại Việt Nam.

Một bước tiến lớn nữa về các quy định quản lý Internet cũng được thể hiện trong vấn đề quản lý tên miền. Trước khi Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT được đưa vào triển khai, tên miền quốc gia “.vn” không được phép chuyển nhượng dưới bất kỳ hình thức nào. Năm 2009, Luật Viễn thông được ban hành đã mở ra một hướng tiếp cận hoàn toàn mới về vấn đề quản lý đối với nguồn tài nguyên quan trọng này, tiến gần hơn với xu thế chung của thế giới là phân bổ tên miền theo cơ chế thị trường. Các quy định tại Luật Viễn thông 2009 đã cho phép chuyển nhượng tên miền Internet, trừ những tên miền dành cho cơ quan Đảng và Nhà nước, đồng thời mở đường cho việc phân bổ những tài nguyên Internet có giá trị thương mại cao thông qua hình thức đấu giá.

Với sự phát triển nhanh của số lượng website TMĐT trong 5 năm qua, các vụ việc tranh chấp tên miền, đặc biệt là tên miền liên quan đến nhãn hiệu và tên thương mại cũng tăng nhanh cả về số lượng lẫn độ phức tạp. Tháng 12/2008, Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành Thông tư số 10/2008/TT-BTTTT “Quy định về giải quyết tranh chấp tên miền quốc gia Việt Nam “.vn” làm căn cứ để các tổ chức trọng tài và tòa án tham khảo khi phân xử tranh chấp dân sự hoặc thương mại phát sinh trong quá trình sử dụng tên miền các cấp dưới tên miền quốc gia “.vn”. Việc áp dụng kết quả phân xử của tòa án và trọng tài cho các tranh chấp liên quan đến tên miền thay cho can thiệp trực tiếp của VNNIC là một thay đổi lớn về phương thức quản lý đối với nguồn tài nguyên Internet quan trọng này. Bằng cách giảm can thiệp hành chính và nâng cao vai trò của các thể chế xã hội, Quy định này sẽ giúp thiết lập một cơ chế công bằng, minh bạch trong việc phân bổ tên miền, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh trên Internet và góp phần thúc đẩy phát triển TMĐT tại Việt Nam.

b) Giá trị pháp lý của chứng từ điện tử

Năm 2005, lần đầu tiên trong lịch sử, các văn bản ở dạng điện tử - hay “thông điệp dữ liệu” theo ngôn ngữ văn bản luật – được chính thức thừa nhận giá trị pháp lý tại Việt Nam. Sự thừa nhận này thể hiện một cách nhất quán và đồng bộ tại ba văn bản nền tảng của hệ thống luật dân sự và thương mại: Luật Giao dịch điện tử, Bộ luật Dân sự sửa đổi và Luật Thương mại sửa đổi, cùng được ban hành vào năm 2005.

Khi những văn bản được khởi tạo, trao đổi và lưu trữ bằng phương tiện điện tử được pháp luật chính thức thừa nhận, thì các hoạt động mua bán, quảng cáo, xúc tiến thương mại cũng như các giao dịch dân sự khác dựa trên việc trao đổi văn bản điện tử mới có thể phát triển một cách bền vững, trong khuôn khổ được pháp luật bảo vệ. Do vậy, việc thông điệp dữ liệu được thừa nhận giá trị pháp lý như văn bản và thừa nhận giá trị bản gốc khi đáp ứng các điều kiện kỹ thuật cần thiết đã tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc triển khai rộng rãi ứng dụng TMĐT vào các giao dịch thương mại và dân sự trong xã hội. Bên cạnh những nguyên tắc chung đưa ra trong các văn bản luật, sự thừa nhận này còn được cụ thể hóa đối với từng lĩnh vực đặc thù của hoạt động kinh tế với việc ra đời hàng loạt nghị định và văn bản dưới luật trong giai đoạn 5 năm vừa qua, đặc biệt là các văn bản về chứng từ điện tử.

c) Bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử

Vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đang ngày càng được quan tâm và việc Quốc hội lần đầu tiên thông qua Luật bảo vệ người tiêu dùng vào cuối năm 2010 đã phản ánh tầm quan trọng ngày càng tăng của vấn đề này trong hệ thống pháp luật kinh tế - dân sự Việt Nam. Nhận thức của xã hội về quyền lợi người tiêu dùng gia tăng, cùng với sự phát triển nhanh của các ứng dụng TMĐT B2C và C2C, khiến những vụ việc liên quan đến quyền lợi người tiêu dùng trong giao dịch trên môi trường mạng thời gian qua thu hút sự chú ý rộng rãi của dư luận.

Trước thực trạng đó, một loạt văn bản quy phạm pháp luật được ban hành thời gian qua đã đưa ra nhiều quy định liên quan đến vấn đề bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử và chủ yếu tập trung vào 2 khía cạnh đặc thù là bảo vệ thông tin cá nhân của người tiêu dùng và bảo vệ người tiêu dùng trong quá trình giao kết hợp đồng trên website thương mại điện tử.

Mặc dù Việt Nam vẫn chưa có một văn bản điều chỉnh riêng vấn đề bảo vệ thông tin cá nhân, nhưng xem xét một cách hệ thống các văn bản quy phạm phát luật về TMĐT ban hành trong 5 năm vừa qua, có thể thấy những nội dung liên quan đến vấn đề này đã được quy định ngày càng rõ từ cấp độ luật đến các văn bản hướng dẫn luật. Đặc biệt, đã có quy định về các hình thức xử phạt, chế tài cụ thể từ xử phạt vi phạm hành chính, phạt tiền đến xử lý hình sự với các trường hợp vi phạm nặng.

Liên quan tới vấn đề bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng khi tham gia giao dịch trên các website TMĐT, Bộ Công Thương đã ban hành Thông tư 09/2008/TT-BCT vào ngày 21/7/2008 hướng dẫn việc cung cấp thông tin và giao kết hợp đồng trên website TMĐT. Thông tư quy định về một quy trình giao kết hợp đồng tiêu biểu qua website TMĐT nhằm phân định rõ phạm vi trách nhiệm của mỗi bên và nâng cao tính minh bạch của môi trường giao dịch. Thông tư cũng quy định cụ thể về những thông tin cần được cung cấp trên website nhằm bảo vệ lợi ích tối thiểu cho khách hàng là người tiêu dùng. Đây là văn bản quy phạm pháp luật đầu tiên đề cập chi tiết đến việc bảo vệ người tiêu dùng trong các giao dịch thương mại điện tử tại Việt Nam.

3. Cung cấp dịch vụ công trực tuyến

Thực hiện Quyết định 222, giai đoạn 5 năm qua các Bộ ngành, địa phương đã tích cực triển khai việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến phục vụ doanh nghiệp và đạt được nhiều kết quả tích cực. Theo thống kê của Bộ Thông tin và Truyền thông, đến cuối năm 2010 các Bộ ngành đã cung cấp 27 dịch vụ công trực tuyến ở mức độ 3, trong đó Bộ Tài chính, Bộ Công Thương, Bộ Thông tin và Truyền thông và Bộ Kế hoạch và Đầu tư là những đơn vị đi đầu trong việc cung cấp trực tuyến các thủ tục liên quan tới hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Trên toàn quốc, 38 địa phương đã triển khai cung cấp 748 dịch vụ công trực tuyến ở mức độ 3, trong đó có nhiều dịch vụ liên quan tới thương mại như cấp giấy phép đăng ký kinh doanh, giấy phép thành lập văn phòng đại diện, giấy phép thành lập doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, v.v…

Ngoài việc mở rộng số lượng dịch vụ công được cung cấp, các Bộ, ngành, địa phương đã chú trọng nhiều hơn tới chất lượng dịch vụ và tính tương tác giữa hệ thống với người sử dụng, đồng thời nỗ lực nâng cao chất lượng dịch vụ, cung cấp nhiều dịch vụ công trực tuyến ở mức độ cao. Theo khảo sát, đánh giá và xếp hạng các trang thông tin điện tử của các bộ ngành và địa phương do Bộ Thông tin và Truyền thông thực hiện, từ năm 2007 đến nay, việc cung cấp thông tin, mức độ cung cấp thông tin, chỉ số truy cập và số lượng và mức độ dịch vụ hành chính công trực tuyến được cung cấp đến người dân của các bộ, cơ quan ngang bộ và tất cả các tỉnh thành đều có những cải thiện đáng kể qua các năm.

Những dịch vụ công trực tuyến mức độ 3 đã được triển khai trên quy mô rộng như quản lý và cấp chứng nhận xuất xứ điện tử, cấp phép nhập khẩu tự động tiếp tục được triển khai và nâng cấp; dịch vụ Khai thuế điện tử, Hải quan điện tử, Đấu thầu trực tuyến cũng đang được triển khai thí điểm mở rộng ở nhiều địa bàn.

a) Hải quan điện tử

Từ tháng 10 năm 2005, Bộ Tài chính bắt đầu triển khai thí điểm thủ tục hải quan điện tử qua 2 giai đoạn: thí điểm hẹp từ tháng 10/2005 – 11/2009 và thí điểm mở rộng từ tháng 12/2009 – 12/2011. Bên cạnh đó, trong Quý IV năm 2010, Tổng cục Hải quan đã thí điểm thực hiện thu thuế xuất nhập khẩu, phí, lệ phí và các khoản thu khác của Ngân sách Nhà nước bằng phương thức điện tử.

Việc triển khai mở rộng thủ tục hải quan điện tử đã mang lại lợi ích thiết thực cho doanh nghiệp, đáp ứng các yêu cầu về cải cách thủ tục hành chính theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ; thời gian thông quan đối với các lô hàng thực hiện thủ tục hải quan điện tử giảm đáng kể so với thủ tục thông thường và khai từ xa; danh mục các chứng từ trong bộ hồ sơ hải quan điện tử giảm đáng kể so với thủ tục hải quan truyền thống.

Tính đến 15/11/2010, thủ tục hải quan điện tử đã đạt được những kết quả cụ thể như sau:

- Số lượng các Cục hải quan đã triển khai: 13/33, chiếm tỷ lệ 39,4%.

- Số lượng các Chi cục đã triển khai: 70. Trong đó có 8/13 Cục hải quan đã triển khai thủ tục hải quan điện tử tại 100% các Chi cục.

- Số lượng tờ khai thực hiện thủ tục hải quan điện tử: 254.248 tờ khai.

- Kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 27.926 triệu USD.

- Tổng số thuế thu được: 41.592 tỷ đồng.

- Thời gian thông quan trung bình: Đối với luồng xanh từ 3-15 phút; luồng vàng điện tử từ 10-20 phút; luồng vàng giấy từ 10-60 phút; luồng đỏ phụ thuộc thời gian kiểm tra thực tế hàng hóa.

b) Hệ thống cấp chứng nhận xuất xứ điện tử (eCoSys)

Từ đầu năm 2006, Bộ Thương mại (nay là Bộ Công Thương) đã triển khai Hệ thống cấp chứng nhận xuất xứ điện tử (eCoSys) để cấp chứng nhận xuất xứ (C/O) cho doanh nghiệp. Bắt đầu được triển khai trên diện rộng từ Quý II năm 2008, đến nay, Hệ thống eCosys có sự tham gia của 18 Phòng Quản lý xuất nhập khẩu, 37 Ban quản lý Khu Công nghiệp/Khu chế xuất, 9 tổ chức cấp C/O thuộc VCCI và trên 6.700 doanh nghiệp xuất nhập khẩu (trong đó có khoảng 1.500 doanh nghiệp thường xuyên thực hiện đề nghị cấp C/O qua eCoSys). Tính đến nay, số bộ C/O điện tử được cấp trung bình hàng ngày đạt trên 700 bộ. Tổng số C/O đã cấp từ khi triển khai hệ thống đến nay là trên 650.000 bộ.

c) Hệ thống cấp phép nhập khẩu tự động được Bộ Công Thương triển khai theo Quyết định số 24/2008/QĐ-BCT ngày 01 tháng 8 năm 2008. Kết quả đến hết năm 2010 đã có trên 400 doanh nghiệp nhập khẩu đã tham gia sử dụng hệ thống.

d) Hệ thống khai thuế qua mạng

Từ tháng 8/2009, Tổng cục Thuế đã triển khai thí điểm hệ thống khai thuế qua mạng đối với người nộp thuế tại 4 địa bàn: Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng và Bà Rịa – Vũng Tàu, áp dụng cho các tờ khai thuế Giá trị gia tăng, Thu nhập doanh nghiệp, Tiêu thụ đặc biệt, Tài nguyên, Thu nhập cá nhân, Báo tình hình sử dụng hóa đơn, Tờ khai thuế nhà thầu nước ngoài. Tính đến cuối năm 2009, Hệ thống khai thuế qua mạng đã được triển khai cho 427 người nộp thuế với tổng số tờ khai điện tử nhận vào hệ thống quản lý thuế là 2.019 tờ khai. Năm 2010, hệ thống khai thuế qua mạng được triển khai mở rộng tại 19 tỉnh, thành phố. Đến nay, hơn 7.200 người nộp thuế tại 19 địa bàn này đã thực hiện khai thuế qua mạng với tổng số tờ khai điện tử nhận vào hệ thống quản lý thuế đạt gần 90.000 tờ khai.

đ) Hệ thống đấu thầu trực tuyến

Thời gian qua, Cục Quản lý đấu thầu, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã phối hợp với chuyên gia Hàn Quốc xây dựng hệ thống đấu thầu qua mạng thử nghiệm tại địa chỉ http://muasamcong.mpi.gov.vn. Ngày 14/1/2009, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã phê duyệt dự án thử nghiệm “Thiếp lập hệ thống mua sắm điện tử tại Việt Nam” với thời gian thực hiện là 3 năm, từ 2009-2011. Sau giai đoạn chuẩn bị, hiện hệ thống đấu thầu qua mạng đang được triển khai thí điểm tại ba đơn vị là Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội, Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam, Tập đoàn Điện lực Việt Nam. Đồng thời Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng có văn bản số 6086/BKH-QLĐT ngày 31 tháng 8 năm 2010 đề nghị các Bộ, cơ quan ngang Bộ, địa phương, các tập đoàn kinh tế, các Tổng công ty trên toàn quốc tham gia thí điểm đấu thầu qua mạng. Để hướng dẫn hoạt động đấu thầu qua mạng, ngày 22/7/2010 Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã ban hành Thông tư số 17/2010/TT-BKH quy định chi tiết thí điểm đấu thầu qua mạng.

Ngoài các dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, trong năm 2010 những dịch vụ công trực tuyến mức độ 4 đầu tiên đã được đầu tư xây dựng và đưa vào triển khai. Từ tháng 2/2010, dịch vụ cấp phép họp báo, hội thảo, hội nghị có yếu tố nước ngoài được chính thức khai trương trên trang tin điện tử của Sở Thông tin và Truyền thông TP. Hồ Chí Minh tại địa chỉ www.ict-hcm.gov.vn. Ngày 7/5/2010, Bộ Công Thương cũng đã chính thức khai trương hệ thống cấp giấy phép xác nhận khai báo hóa chất trực tuyến tại địa chỉ www.cuchoachat.gov.vn. Tại mức độ này, toàn bộ quy trình cung cấp dịch vụ gồm việc khai hồ sơ và xử lý hồ sơ sẽ hoàn toàn được tiến hành qua mạng, vấn đề an toàn thông tin sẽ được đảm bảo với công nghệ chữ ký số. Đây là hai dịch vụ công mức độ 4 đầu tiên trong cả nước.

Với các dịch vụ công trực tuyến mức độ 4 – mức độ cao nhất, toàn bộ quy trình thủ tục hành chính được thực hiện qua mạng sẽ giúp giảm thời gian, giảm chi phí trong hoạt động cung cấp và sử dụng dịch vụ công, nâng cao khả năng cạnh tranh cho doanh nghiệp, đồng thời giúp cơ quan quản lý nhà nước có số liệu, báo cáo chính xác, kịp thời.

4. Phát triển công nghệ hỗ trợ TMĐT

a) Ban hành và phổ cập các tiêu chuẩn sử dụng TMĐT

Trong giai đoạn 5 năm qua, việc ban hành, phổ cập các chính sách, biện pháp nhằm phát triển công nghệ phục vụ việc quản lý và thuận lợi hóa hoạt động TMĐT đã được các cơ quan Bộ, ngành rất chú trọng. Bộ Khoa học và Công nghệ với trách nhiệm quản lý nhà nước về công tác tiêu chuẩn hóa, đã xây dựng và phổ biến nhiều bộ tiêu chuẩn liên quan đến lĩnh vực thương mại điện tử, bao gồm những tiêu chuẩn liên quan đến trao đổi dữ liệu thương mại, trao đổi dữ liệu trong hành chính, thương mại và vận tải (EDIFACT), định dạng trao đổi và phần tử dữ liệu, quy tắc tạo tệp lược đồ XML, xử lý thông tin, v.v…

Bộ Tài chính đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn về ứng dụng và vận hành hệ thống công nghệ thông tin trong hoạt động hải quan. Bộ Công Thương cũng bắt đầu triển khai xây dựng Hệ thống cấp chứng nhận xuất xứ điện tử eCoSys từ năm 2006. Trước đây, eCoSys được phát triển dựa trên công nghệ web/Internet và XML truyền thống. Trong năm 2008, Bộ Công Thương đã nghiên cứu, xây dựng và ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về trao đổi dữ liệu điện tử trong cấp chứng nhận xuất xứ điện tử.

Hiện nay, việc khuyến khích, hỗ trợ các ngân hàng và các tổ chức tín dụng triển khai ứng dụng công nghệ mới vào hoạt động ngân hàng và các loại hình dịch vụ ngân hàng, đặc biệt là dịch vụ thanh toán điện tử đang diễn ra mạnh mẽ. Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước cũng đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn các doanh nghiệp trong ngành thống nhất sử dụng các tiêu chuẩn công nghệ ứng dụng trong lĩnh vực thẻ thanh toán, chuyển tiền quốc tế liên ngân hàng (như tiêu chuẩn ISO 8583, SWIFT) và trao đổi, tích hợp thông tin (dựa trên nền tảng tiêu chuẩn XML).

b) Đẩy mạnh thanh toán điện tử và xây dựng mạng kinh doanh điện tử cho một số doanh nghiệp quy mô lớn

Sau khi Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT giai đoạn 2006-2010 được ban hành, rất nhiều hoạt động đã được triển khai nhằm nâng cao năng lực của hệ thống thanh toán, đa dạng hóa đối tượng tham gia và tăng cường tính liên kết giữa các nhà cung cấp dịch vụ. Hạ tầng kỹ thuật cũng như khung khổ pháp lý dần được hoàn thiện đã đặt cơ sở vững chắc cho các phương thức thanh toán điện tử phát triển, tạo điều kiện thuận lợi cho giao dịch TMĐT B2C cũng như B2B được triển khai một cách trọn vẹn trên môi trường trực tuyến.

Về hạ tầng thanh toán, Ngân hàng nhà nước đã xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án xây dựng Trung tâm chuyển mạch thẻ thống nhất (tái cấu trúc Banknetvn) thực hiện từ năm 2009-2012, với mục tiêu là kết nối hệ thống ATM/POS của các liên minh thẻ hiện hành thành một hệ thống thống nhất trên toàn quốc nhằm nâng cao hiệu quả và gia tăng tiện ích cho người sử dụng dịch vụ thẻ ngân hàng, thúc đẩy thanh toán bằng thẻ, tạo nền tảng kỹ thuật phát triển thanh toán điện tử tại Việt Nam. Đến năm 2010, 3 liên minh thẻ Banknetvn-Smartlink-VNBC đã hoàn thành kết nối liên thông hệ thống ATM trên phạm vi toàn quốc. Đây là sự kiện rất quan trọng đối với các liên minh thẻ, các tổ chức phát hành thẻ và các chủ thẻ, cho phép chủ thẻ của 3 liên minh thẻ có thể thực hiện các giao dịch trên hệ thống ATM của nhau.

Về phát triển các phương tiện, dịch vụ thanh toán mới, hiện đại: Trong 5 năm qua, các phương tiện thanh toán mới, hiện đại trên cơ sở ứng dụng công nghệ cao như Thẻ ngân hàng, Internet Banking, Mobile Banking, SMS Banking, Home Banking, Ví điện tử, … đã xuất hiện và đang đi dần vào cuộc sống, phù hợp với xu thế thanh toán của các nước trong khu vực và trên thế giới. Đặc biệt thẻ ngân hàng đã trở thành một phương tiện thanh toán phổ biến, có tốc độ tăng trưởng nhanh. Tính đến cuối năm 2010, có 49 tổ chức phát hành thẻ với trên 200 thương hiệu thẻ, số lượng thẻ trong lưu thông đạt khoảng 30 triệu thẻ (tăng hơn 10 lần so với năm 2005), hơn 11.000 ATM (tăng hơn 6 lần so với năm 2005) và khoảng 50.000 POS/EDC (tăng gần 5 lần so với năm 2005).

Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước đang tiếp tục hoàn thiện các cơ sở pháp lý về phát triển các phương tiện, dịch vụ thanh toán mới, đồng thời đã cho phép 01 ngân hàng thương mại được triển khai dịch vụ Mobile Banking, 01 ngân hàng thương mại và 08 tổ chức không phải ngân hàng được thực hiện thí điểm dịch vụ trung gian thanh toán Ví điện tử. Các tổ chức này đã chủ động, tích cực triển khai hợp tác với các ngân hàng thương mại, đơn vị kinh doanh thương mại điện tử để cung cấp các sản phẩm với nhiều tiện ích: Thanh toán cho các giao dịch mua bán trên các website thương mại điện tử, thanh toán trực tuyến bằng điện thoại di động, thanh toán hóa đơn, tiền mua hàng v.v… Đến nay, đã có 20 ngân hàng thương mại tham gia triển khai dịch vụ Ví điện tử, nhiều ngân hàng khác cũng đang xúc tiến, ký kết và triển khai thử nghiệm dịch vụ này. Ví điện tử đã được chấp nhận thanh toán tại trên 200 đơn vị và đang chuẩn bị triển khai tại nhiều đơn vị khác. Sự phát triển của các dịch vụ thanh toán và phương tiện thanh toán điện tử trong thời gian qua đã tạo thuận lợi cho việc thanh toán hàng hóa, dịch vụ, mua bán hàng hóa một cách dễ dàng thông qua Intetnet, điện thoại di động, ATM, POS, giúp đẩy mạnh phát triển TMĐT tại Việt Nam. Ngoài ra, sự tham gia ngày càng sâu rộng của các tổ chức chuyên cung cấp giải pháp, trung gian hỗ trợ thanh toán và sự liên kết giữa các tổ chức này với ngân hàng, công ty điện thoại đang được hình thành cũng góp phần hoàn thiện hệ thống cơ sở hạ tầng thanh toán điện tử trong nền kinh tế.

5. Thực thi pháp luật liên quan đến TMĐT

Theo Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT giai đoạn 2006-2010, việc tổ chức thực thi các quy định pháp luật liên quan đến TMĐT là một trong 6 nhóm giải pháp cơ bản nhằm hỗ trợ và thúc đẩy ứng dụng TMĐT trong xã hội. Việc tổ chức thực thi các quy định pháp luật liên quan đến TMĐT trong 5 năm qua đã đạt được những thành tựu đáng ghi nhận trên một số lĩnh vực như thống kê TMĐT, bảo vệ người tiêu dùng, chế tài và xử lý vi phạm trong TMĐT.

a) Bảo vệ người tiêu dùng và giải quyết tranh chấp trong TMĐT

Thực thi các quy định về bảo vệ người tiêu dùng bao gồm nhiều cơ chế và cách thức khác nhau, từ việc xử lý hành chính các hành vi vi phạm, sử dụng quy trình tố tụng dân sự, cho đến các cơ chế kiểm soát và tự điều chỉnh mà doanh nghiệp tự nguyện tham gia. Với đặc thù của môi trường mạng, việc áp dụng cơ chế kiểm soát và tự điều chỉnh là biện pháp hiệu quả và được sử dụng khá phổ biến trên thế giới nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong giao dịch TMĐT. Nắm bắt được xu thế này và với mục tiêu giúp các doanh nghiệp thương mại điện tử nâng cao uy tín, lôi cuốn người tiêu dùng tham gia mua sắm qua mạng, bắt đầu từ năm 2007 Bộ Công Thương đã hỗ trợ Trung tâm Phát triển thương mại điện tử (EcomViet) và Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam triển khai Chương trình Chứng nhận website thương mại điện tử uy tín (TrustVn).

Tháng 6 năm 2008, đơn vị chủ trì triển khai TrustVn là EcomViet chính thức được kết nạp làm thành viên của Liên minh các tổ chức cấp chứng nhận website TMĐT uy tín Châu Á – Thái Bình Dương (nay là Liên minh các tổ chức cấp chứng nhận website TMĐT uy tín thế giới (World Trustmark Alliance – WTA). Với việc tham gia liên minh này, TrustVn sẽ là nhãn hiệu được các tổ chức khác trong WTA công nhận về mức độ uy tín, từ đó đem lại lợi ích thiết thực cho người tiêu dùng và các doanh nghiệp sở hữu website thương mại điện tử uy tín của Việt Nam.

b) Thống kê thương mại điện tử

Quyết định 222 đã đặt nhiệm vụ “Khẩn trương triển khai hoạt động thống kê về thương mại điện tử” là một hoạt động lớn của chương trình “Tổ chức thực thi các quy định pháp luật liên quan tới thương mại điện tử”, một trong những nhóm chính sách và giải pháp chủ yếu để thúc đẩy phát triển thương mại điện tử tại Việt Nam cho tới năm 2010. Thực hiện chức năng quản lý nhà nước về thương mại điện tử, ngày 15 tháng 10 năm 2008, Bộ Công Thương đã có Quyết định số 37/2008/QĐ-BCT ban hành hệ thống chỉ tiêu thống kê ngành về lĩnh vực thương mại điện tử. Triển khai Quyết định này, trong 2 năm từ 2009-2010 Bộ Công Thương đã thực hiện những bước đầu tiên của lộ trình nhằm hướng tới xây dựng một cơ sở dữ liệu toàn diện, đồng bộ và nhất quán về tình hình phát triển thương mại điện tử tại Việt Nam qua các năm:

- Chuẩn hóa khái niệm, nội dung và phương pháp tính đối với từng chỉ tiêu trong Hệ thống chỉ tiêu thống kê về lĩnh vực thương mại điện tử.

- Xây dựng chương trình điều tra thống kê ngành về lĩnh vực thương mại điện tử trình cấp có thẩm quyền phê duyệt và tổ chức thực hiện.

- Triển khai thí điểm điều tra thống kê ngành về thương mại điện tử trong năm 2010.

- Xây dựng cơ sở dữ liệu thống kê dựa trên Hệ thống chỉ tiêu thống kê về lĩnh vực thương mại điện tử.

c) Xử lý vi phạm trong thương mại điện tử

Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự vào 19/6/2009 (bắt đầu có hiệu lực thi hành vào ngày 1/1/2010) đánh dấu một bước tiến lớn trong nỗ lực của các cơ quan nhà nước nhằm xác lập một khung chế tài đầy đủ và nghiêm minh hơn cho những hành vi tội phạm công nghệ cao, góp phần xây dựng môi trường an toàn, lành mạnh cho giao dịch điện tử nói chung và TMĐT nói riêng. Luật đã sửa đổi và bổ sung các quy định về tội phạm CNTT tại Điều 224, 225 và 226 của Bộ luật Hình sự theo hướng mở rộng phạm vi điều chỉnh từ môi trường mạng máy tính thành mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng Internet và các thiết bị số. Luật cũng chi tiết hóa và tăng khung hình phạt đối với các hành vi tội phạm, bao gồm hành vi phát tán virus; cản trở hoặc gây rối loạn hoạt động của các mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng Internet và thiết bị số; đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin trên mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng Internet.

Bên cạnh việc hoàn thiện những quy định cũ, Luật còn bổ sung thêm hai tội phạm mới trong lĩnh vực CNTT là “Tội truy cập bất hợp pháp vào mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng Internet hoặc thiết bị số của người khác” và “Tội sử dụng mạng viễn thông, mạng máy tính, mạng Internet hoặc thiết bị số thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản”, nhằm giải quyết một số dạng tội phạm phổ biến nhất trong thời gian qua, đặc biệt là hành vi rút tiền của người khác từ máy rút tiền tự động.

Mặc dù đạt được một số thành tựu như trên, hoạt động thực thi pháp luật về thương mại điện tử giai đoạn qua còn tồn tại nhiều bất cập. Hoạt động giáo dục pháp luật về TMĐT được tổ chức chưa thường xuyên và đồng bộ. Việc thiếu một cơ chế phối hợp hiệu quả trong hoạt động giáo dục pháp luật giữa các cơ quan liên quan như cơ quan quản lý nhà nước và cơ quan thông tin đại chúng, các tổ chức đào tạo khiến các văn bản pháp luật không được phổ biến rộng rãi đến mọi đối tượng thực thi. Thực trạng này kết hợp với ý thức thi hành pháp luật của doanh nghiệp và người dân chưa cao, dẫn đến việc chấp hành pháp luật về thương mại điện tử thời gian qua còn kém.

Bên cạnh vấn đề về nhận thức và ý thức chấp hành của doanh nghiệp, do hoạt động TMĐT được thực hiện trên môi trường điện tử nên việc thanh tra giám sát và xử lý vi phạm trong lĩnh vực này cũng là một thách thức lớn đối với các cơ quan quản lý nhà nước. Nguồn lực giám sát còn hạn chế, tần suất các hoạt động thanh tra, kiểm tra chuyên ngành thấp, hiệu quả chưa cao, chưa có cơ chế giám sát trực tuyến các hoạt động trên môi trường điện tử. Bên cạnh đó, nhiều quy định về mức xử phạt đối với các hành vi vi phạm trong lĩnh vực TMĐT còn thấp, chưa đủ mạnh để răn đe, tạo ra sự tuân thủ tốt trong xã hội. Đây sẽ là những vấn đề cần được tập trung khắc phục trong giai đoạn tới để tăng cường hiệu lực của hệ thống pháp luật, tạo môi trường thật sự lành mạnh và an toàn cho thương mại điện tử phát triển.

6. Hợp tác quốc tế về TMĐT

Hợp tác quốc tề về thương mại điện tử được coi là một trong những nhóm giải pháp chủ yếu để thực hiện thành công Kế hoạch tổng thể về phát triển thương mại điện tử giai đoạn 2006-2010. Quyết định 222 nêu rõ: “Ưu tiên hợp tác đa phương với các tổ chức kinh tế - thương mại quốc tế và khu vực như WTO, APEC, ASEAN, ASEM và các tổ chức chuyên trách về thương mại của Liên Hợp quốc như UNCTAD, UNCITRAL, UN/CEFACT. Ưu tiên hợp tác song phương với các nước tiên tiến về thương mại điện tử và các nước có kim ngạch thương mại lớn với Việt Nam”.

Thực hiện Quyết định 222, trong 5 năm qua, hoạt động hợp tác quốc tế về thương mại điện tử đã được quan tâm thích đáng. Hợp tác quốc tế về thương mại điện tử thời gian qua được tiến hành ở cả cấp độ song phương và đa phương với các mục tiêu chủ yếu là: nâng cao năng lực quản lý nhà nước và hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến thương mại điện tử, thúc đẩy phát triển thương mại phi giấy tờ; tăng cường niềm tin và thu hút người tiêu dùng tham gia giao dịch thương mại điện tử; hỗ trợ các doanh nghiệp nâng cao hiệu quả sản xuất và kinh doanh, tăng cường năng lực cạnh tranh trong bối cảnh toàn cầu hóa đang diễn ra mạnh mẽ.

a) Hợp tác thương mại điện tử trong khuôn khổ APEC

APEC là diễn đàn tiên phong trong lĩnh vực hợp tác quốc tế về thương mại điện tử với việc thành lập Nhóm Công tác về thương mại điện tử (Electronic Commerce Steering Group – ECSG) vào năm 2009. Chương trình hoạt động của Nhóm công tác này gồm hai nội dung chính: hợp tác về bảo vệ dữ liệu cá nhân trong giao dịch thương mại xuyên biên giới và hợp tác nhằm thúc đẩy thương mại phi giấy tờ giữa các nền kinh tế trong khu vực.

Trong giai đoạn 5 năm qua, Việt Nam đã tích cực tham gia vào hoạt động của ECSG trên cả hai lĩnh vực này. Năm 2006, Việt Nam đăng cai các phiên họp về thương mại điện tử của APEC và được bầu làm chủ tịch Tiểu nhóm Thương mại phi giấy tờ của ECSG. Bên cạnh các cuộc họp đình kỳ của ECSG, Việt Nam đã tổ chức bốn hội thảo quốc tế lớn gồm một hội thảo về thương mại phi giấy tờ (năm 2006) và ba hội thảo về bảo vệ dữ liệu cá nhân trong thương mại điện tử (năm 2007, 2008 và 2009). Ngoài ra, từ năm 2007 Việt Nam đã tích cực tham gia vào việc xây dựng tài liệu và thực hiện 9 dự án thuộc Chương trình Bảo vệ dữ liệu cá nhân trong thương mại điện tử của APEC (APEC Privacy Pathfinder Initiative).

Liên quan đến thúc đẩy thương mại phi giấy tờ trong khu vực APEC, Việt Nam đã chủ động và tích cực tham gia các hội thảo, diễn đàn liên quan; đồng thời đẩy mạnh việc trao đổi và công nhận lẫn nhau về chứng nhận xuất xứ điện tử (eC/O) với các nền kinh tế, trước mắt là Hàn Quốc, Đài Loan, v.v…

Với sự tham gia và đóng góp tích cực, vừa qua trong khuôn khổ của kỳ họp SOM III APEC 2010 tại Sendai – Nhật Bản, trưởng đoàn Việt Nam đã được bầu làm phó trưởng nhóm ECSG trong nhiệm kỳ tới.

b) Hợp tác thương mại điện tử trong khuôn khổ ASEAN

Đối với hợp tác trong ASEAN, thương mại phi giấy tờ là một lĩnh vực được các quốc gia thành viên rất quan tâm, ngày 9 tháng 12 năm 2005 ASEAN đã ký kết Thỏa thuận xây dựng ASEAN Single Window (Cơ chế một cửa ASEAN). Theo đó, Brunei, Indonesia, Malaysia, Philippines, Thái Lan và Singapore phải đưa Single Window quốc gia vào hoạt động muộn nhất vào năm 2008; Campuchia, Lào, Myanmar và Việt Nam phải đưa Single Window quốc gia vào hoạt động không muộn hơn năm 2012.

Cơ chế một cửa quốc gia Việt Nam được triển khai theo Quyết định số 1263/QĐ-TTg do Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 16 tháng 9 năm 2008. Trong khuôn khổ quốc gia, Ban Chỉ đạo quốc gia về Cơ chế một cửa ASEAN giai đoạn 2008-2012 và các nhóm làm việc về pháp lý và kỹ thuật đã được thành lập trong đó Bộ Tài chính là cơ quan đầu mối của quá trình triển khai. Theo Kế hoạch tổng thể triển khai Cơ chế một cửa quốc gia do Ban chỉ đạo đề ra, Cơ chế một cửa quốc gia được thực hiện từ năm 2009 – 2011 bao gồm các hoạt động: xây dựng hạ tầng kỹ thuật, tái thiết kế các quy trình nghiệp vụ, xây dựng mô hình dữ liệu, hoàn thiện khung pháp lý, xây dựng hệ thống thông tin. Giai đoạn triển khai thực tế sẽ được thực hiện trong nửa cuối năm 2011 để sẵn sàng kết nối chính thức với Cơ chế một cửa ASEAN vào năm 2012.

Để thúc đẩy thuận lợi hóa thương mại giữa ASEAN với các nước đối tác, ASEAN đã tiến hành đàm phán Hiệp định khu vực mậu dịch tự do với các đối tác lớn như Nhật Bản, Hàn Quốc,… trong đó có nhiều nội dung liên quan đến thương mại điện tử như thừa nhận giá trị pháp lý của các giao dịch điện tử, miễn thuế cho các sản phẩm số hóa truyền qua phương tiện điện tử, công nhận chữ ký điện tử, bảo vệ thông tin cá nhân và quyền lợi cho người tiêu dùng, v.v… Trong các năm 2008 – 2010, Bộ Công Thương đã làm việc với các cơ quan chức năng của Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Đài Loan và Singapore để trao đổi về công nhận lẫn nhau về chứng nhận xuất xứ điện tử.

c) Hợp tác thương mại điện tử trong các tổ chức đa phương khác

Bên cạnh APEC, ASEM, từ năm 2006 đến nay, Việt Nam cũng thúc đẩy hoạt động hợp tác với các tổ chức liên quan đến thương mại phi giấy tờ như UN/CEFACT và AFACT. Với vai trò và sự đóng góp tích cực của mình, trưởng đoàn Việt Nam đã liên tiếp được bầu vào Ban Chỉ đạo AFACT nhiệm kỳ 2009-2010 và nhiệm kỳ 2011-2013.

Trong giai đoạn 2006-2010, Việt Nam cũng tích cực tham gia vào các cuộc họp liên quan đến thương mại điện tử của Ủy ban Liên Hợp quốc về Luật thương mại quốc tế (UNCITRAL). Dựa trên các điều khoản trong Luật mẫu về Thương mại điện tử của UNCITRAL, nhiều quốc gia đã tiến hành xây dựng luật pháp riêng của nước mình như Singapore (1998), Úc (1999), Pháp (2000), Trung Quốc (2004), Sri Lanka (2006), v.v… Việt Nam trên cơ sở học hỏi kinh nghiệm của UNCITRAL cũng đã xây dựng được một khung pháp lý khá hoàn thiện, góp phần nâng cao năng lực quản lý nhà nước của các cơ quan chính phủ, tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển thương mại điện tử của đất nước.

Ngoài các diễn đàn hợp tác quốc tế ở cấp Chính phủ, Bộ Công Thương cũng tích cực hỗ trợ các doanh nghiệp, hiệp hội tham gia những tổ chức quốc tế về TMĐT như Liên minh TMĐT Châu Á – Thái Bình Dương (PAA), Liên minh các Tổ chức cấp chứng nhận website TMĐT uy tín Châu Á – TBD (ATA). Năm 2008, Trung tâm phát triển TMĐT Việt Nam (Ecomviet) đã trở thành thành viên chính thức của ATA (nay là Liên minh các Tổ chức cấp chứng nhận website TMĐT uy tín thế giới – WTA).

d) Hợp tác song phương về thương mại điện tử với các đối tác lớn

Song song với các hoạt động hợp tác đa phương, từ năm 2006 đến nay, Việt Nam cũng đã chủ động đẩy mạnh hoạt động hợp tác song phương với các quốc gia và vùng lãnh thổ có trình độ tiên tiến về thương mại điện tử như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Trung Quốc, Đài Loan, v.v… Hoạt động hợp tác song phương về thương mại điện tử thời gian qua được thực hiện ở cả cấp độ cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp.

III. CÔNG TÁC TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUYẾT ĐỊNH 222

Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử giai đoạn 2006-2010 đã đặt ra mục tiêu, lộ trình và những giải pháp mang tính tổng thể nhằm thúc đẩy ứng dụng TMĐT trên phạm vi toàn quốc. Thực hiện lộ trình này, các tỉnh, thành phố cũng khẩn trương xây dựng kế hoạch để triển khai ứng dụng TMĐT tại địa phương. Tính đến hết năm 2010, tất cả các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đều đã xây dựng kế hoạch phát triển TMĐT, trong đó 58 tỉnh, thành phố đã phê duyệt kế hoạch và đưa vào triển khai.

Nhiều địa phương đã tích cực phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức các hoạt động nhằm thực hiện các giải pháp đề ra trong kế hoạch phát triển TMĐT của địa phương, trong đó tập trung vào công tác tuyên truyền, phổ biến và đào tạo về TMĐT cho các cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp, hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng và tham gia TMĐT.

Ngoài các dự án về thuế điện tử, hải quan điện tử, thanh toán điện tử, nhiều dự án khác được đề ra tại Kế hoạch tổng thể được các bộ ngành tích cực triển khai, bao gồm: 1) Dự án “Cung cấp trực tuyến các dịch vụ công ngành thương mại giai đoạn I”; 2) Dự án “Phổ biến, tuyên truyền về TMĐT cho cộng đồng doanh nghiệp”; 3) Dự án “Xây dựng mạng kinh doanh điện tử cho một số doanh nghiệp quy mô lớn”; 4) Dự án “Ứng dụng thương mại điện tử trong mua sắm Chính phủ” với dự án thử nghiệm “Thiết lập hệ thống mua sắm điện tử tại Việt Nam”.

IV. ĐÁNH GIÁ VÀ KIẾN NGHỊ

1. Kết quả tích cực

Sau 5 năm triển khai thực hiện Quyết định 222, TMĐT Việt Nam đã có những bước phát triển tích cực và đã đi vào chiều sâu, cụ thể là:

a) Ứng dụng TMĐT của doanh nghiệp đã có kết quả tốt: Kết quả điều tra của Bộ Công Thương trong năm 2010 cho thấy, gần như 100% các doanh nghiệp đã tổ chức triển khai ứng dụng thương mại điện tử ở nhiều quy mô và mức độ khác nhau. Việc ứng dụng thương mại điện tử đã mang lại hiệu quả cao cho doanh nghiệp.

b) TMĐT đã phát triển rộng khắp các ngành, lĩnh vực và địa phương trên cả nước: Sau 5 năm triển khai Kế hoạch tổng thể, TMĐT không chỉ còn tập trung tại hai thành phố lớn là Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh mà đã phát triển rộng khắp cả nước. Cùng với việc ứng dụng TMĐT trong doanh nghiệp thuộc mọi ngành, lĩnh vực sản xuất kinh doanh ngày càng tăng, các cơ quan quản lý nhà nước tại địa phương cũng rất quan tâm, chú trọng tới vấn đề quản lý nhà nước về TMĐT.

c) Việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến liên quan đến thương mại được triển khai khá nhanh: Đến nay hầu hết dịch vụ công của các Bộ, ngành, địa phương đã được cung cấp ở mức độ 2 trên trang thông tin điện tử chính thức của từng cơ quan. Đã có khá nhiều dịch vụ công trực tuyến quan trọng với thương mại được cung cấp ở mức độ 3. Đáng chú ý một số dịch vụ đã được triển khai ở mức độ 4.

d) Mua bán hàng hóa và dịch vụ qua Internet đã dần trở nên quen thuộc với một bộ phận người tiêu dùng tại các đô thị lớn. Phương thức thanh toán và giao hàng cũng được các doanh nghiệp thực hiện linh hoạt, đáp ứng hầu hết các yêu cầu của người mua.

2. Hạn chế và khó khăn

Mặc dù đã đạt được các kết quả khả quan như trên, nhưng việc triển khai Quyết định 222 vẫn còn một số điểm hạn chế như sau:

a) Tình hình phê duyệt, triển khai các chương trình, dự án thực hiện Quyết định 222 còn chậm. Công tác phối kết hợp giữa các Bộ, ngành cũng như giữa Trung ương và các địa phương chưa chặt chẽ.

b) Nguồn nhân lực phục vụ quản lý nhà nước cũng như triển khai ứng dụng TMĐT ở các Bộ ngành, địa phương, doanh nghiệp còn thiếu và yếu. Hoạt động đào tạo chính quy về thương mại điện tử chưa theo kịp nhu cầu.

c) Thiếu các chính sách hỗ trợ và thúc đẩy doanh nghiệp ứng dụng TMĐT, bao gồm hỗ trợ ứng dụng thanh toán điện tử.

3. Kiến nghị

Trên cơ sở các kết quả đạt được và kinh nghiệm sau 5 năm thực hiện Quyết định 222, ngày 12/7/2010 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1073/QĐ-TTg phê duyệt Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử giai đoạn 2011-2015.

Để thực hiện thành công các mục tiêu đề ra tại Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử giai đoạn 2011-2015, Bộ Công Thương xin kiến nghị:

a) Tiếp tục hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về TMĐT nhằm đảm bảo toàn bộ hệ thống pháp luật được định hướng theo chuẩn mực chung là hỗ trợ, tạo điều kiện cho sự phát triển của TMĐT và phù hợp với thông lệ quốc tế và các cam kết quốc tế của Việt Nam. Trong đó tập trung vào hoàn thiện các loại văn bản quy phạm pháp luật về ngành nghề kinh doanh TMĐT, ưu đãi thuế cho giao dịch TMĐT, bảo vệ người tiêu dùng, giải quyết tranh chấp và xử lý vi phạm trong TMĐT.

b) Tăng cường phát triển nguồn nhân lực về TMĐT, trong đó tập trung vào các hoạt động phổ biến, tuyên truyền nâng cao nhận thức về lợi ích của TMĐT thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, các Sở Công Thương, các tổ chức xã hội nghề nghiệp; đẩy mạnh đào tạo chính quy về TMĐT tại các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp và dạy nghề; ứng dụng mạnh mẽ đào tạo trực tuyến (e-learning) trong hoạt động đào tạo TMĐT.

c) Đẩy mạnh cung cấp trực tuyến dịch vụ công liên quan tới hoạt động sản xuất kinh doanh, trong đó tập trung vào cung cấp trực tuyến các dịch vụ công trong các lĩnh vực thuế, hải quan, xuất nhập khẩu, đầu tư, đăng ký kinh doanh và các dịch vụ công khác liên quan trực tiếp tới hoạt động sản xuất kinh doanh. Từng bước trao đổi các chứng từ điện tử liên quan tới hoạt động quản lý xuất nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ với nước ngoài. Cung cấp thông tin về các dự án sử dụng vốn nhà nước, thông tin về đấu thầu trong mua sắm công và từng bước tiến hành đấu thầu mua sắm công trực tuyến.

d) Phát triển và ứng dụng công nghệ, dịch vụ TMĐT, trong đó tập trung vào các hoạt động ban hành chính sách, biện pháp khuyến khích đầu tư phát triển và chuyển giao công nghệ phục vụ hoạt động TMĐT. Phát triển nhanh các dịch vụ tích hợp dựa trên công nghệ tiên tiến. Ban hành và phổ biến các tiêu chuẩn, quy chuẩn sử dụng trong TMĐT. Tăng cường các biện pháp đảm bảo an toàn thông tin trong giao dịch TMĐT.

đ) Nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về TMĐT, trong đó tập trung vào các hoạt động: Nâng cao năng lực quản lý nhà nước về TMĐT, xây dựng lực lượng cán bộ có chuyên môn đáp ứng được công tác quản lý nhà nước về TMĐT tại các địa phương; Xây dựng cơ chế, bộ máy giải quyết tranh chấp phù hợp để giải quyết kịp thời những tranh chấp phát sinh trong TMĐT; Triển khai nhanh hoạt động thống kê về TMĐT và các hoạt động hỗ trợ TMĐT; Tăng cường hợp tác quốc tế về TMĐT.

Bộ Công Thương xin báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

PHỤ LỤC

TỔNG KẾT TÌNH HÌNH TRIỂN KHAI CÁC CHƯƠNG TRÌNH, DỰ ÁN CỦA KẾ HOẠCH TỔNG THỂ PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ GIAI ĐOẠN 2006 – 2010

I. CHƯƠNG TRÌNH PHỔ BIẾN, TUYÊN TRUYỀN VÀ ĐÀO TẠO VỀ THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ

II. CHƯƠNG TRÌNH XÂY DỰNG VÀ HOÀN THIỆN HỆ THỐNG PHÁP LUẬT CHO THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ

III. CHƯƠNG TRÌNH CUNG CẤP TRỰC TUYẾN DỊCH VỤ CÔNG VÀ ỨNG DỤNG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ TRONG MUA SẮM CHÍNH PHỦ

IV. CHƯƠNG TRÌNH PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ HỖ TRỢ THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ

V. CHƯƠNG TRÌNH THỰC THI PHÁP LUẬT LIÊN QUAN TỚI THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ

VI. CHƯƠNG TRÌNH HỢP TÁC QUỐC TẾ VỀ THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ