BÁO CÁO

KẾT QUẢ HỘI THẢO QUỐC TẾ “MỖI LÀNG MỘT SẢN PHẨM” LẦN THỨ 7 (OVOP)

Kính gửi: Thủ tướng Chính phủ

Thực hiện ý kiến Phó Thủ tướng thường trực Chính phủ Nguyễn Sinh Hùng tại công văn số 8266/VPCP-QHQT ngày 20/11/2009 của Văn phòng Chính phủ về việc tổ chức hội thảo quốc tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã tổ chức Hội thảo “Mỗi làng một sản phẩm” lần thứ 7 (sau đây gọi tắt là Hội thảo) và xin báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả như sau:

I. CÔNG TÁC CHUẨN BỊ TỔ CHỨC HỘI THẢO

Trên cơ sở ý kiến đồng ý của Phó Thủ tướng thường trực Chính phủ Nguyễn Sinh Hùng về việc tổ chức Hội thảo quốc tế “Mỗi làng một sản phẩm” lần thứ 7” (OVOP) trong năm 2010 tại văn bản số 8266/VPCP-QHQT ngày 20/11/2009 của Văn phòng Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thành lập Ban Tổ chức, các Tiểu ban giúp việc tổ chức Hội thảo (Quyết định số 730/QĐ-BNN-CB ngày 25/3/2010; số 2124/QĐ-BNN-CB ngày 06/8/2010 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn).

Để triển khai công tác chuẩn bị, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành, địa phương, tổ chức quốc tế có liên quan, nhất là Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA), Hiệp hội xúc tiến trao đổi mỗi làng một sản phẩm Oita (Nhật Bản) và phối hợp với các tổ chức, cá nhân mời viết tham luận chia sẻ kinh nghiệm phát triển “Mỗi làng một sản phẩm”, tham gia trưng bày, giới thiệu sản phẩm tại Hội thảo; đồng thời, xây dựng trang web phục vụ cho hội thảo tại địa chỉ http://www.ovop.vn.

II. TỔ CHỨC HỘI THẢO

1. Chương trình Hội thảo (Xin gửi kèm theo)

- Hội thảo diễn ra trong ngày 14 và 15 tháng 12 năm 2010 với sự tham gia của hơn 450 đại biểu từ 49 đoàn trong và ngoài nước. Tham gia Hội thảo có 16 nước với 217 đại biểu quốc tế; cơ quan thông tấn, báo chí truyền hình trong và ngoài nước; tình nguyện viên Nhật Bản tại Việt Nam. Hội thảo cũng đã nhận được 16 tham luận của các nước châu Á, châu Phi; 17 tham luận của các tổ chức và cá nhân trong nước. Theo chương trình Hội thảo, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát đã phát biểu khai mạc; tiếp theo là trình bày của Ngài Morihiko Hiramatsu – Chủ tịch Hiệp hội xúc tiến trao đổi phát triển mỗi làng một sản phẩm Nhật Bản; phát biểu của Ngài Motorinori Tsuno, Trưởng đại diện Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) tại Hà Nội; trưng bày sản phẩm OVOP và sản phẩm thủ công của Việt Nam và các nước. Trong chương trình Hội thảo, đã có nhiều tham luận, ý kiến trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm về phong trào “Mỗi làng một sản phẩm”, ngành nghề nông thôn, làng nghề của các đoàn đại biểu đến từ các nước Nhật Bản, Trung Quốc, Thái Lan, Malayxia, Kenya, Malawi, Uganda…, Trong đó đáng chú ý là trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm của các học giả, giáo sư đến từ các Trường đại học lớn như Đại học Ritsumeikan Asia Pacific (Nhật Bản), Viện Nghiên cứu Đông Á, Đại học Thammasat (Thái Lan); những người có trách nhiệm trong việc phát triển mỗi làng một sản phẩm (OVOP) của Chính phủ các nước như: Ngài John K. Munguti, trợ lý Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp, phụ trách Chương trình Mỗi làng một sản phẩm tại Kenya; bà Kamia Kaluma-Sulumba, Điều phối viên Ban thư ký quốc gia chương trình mỗi làng một sản phẩm (OVOP), Bộ Công nghiệp và Thương mại Malawi; Ngài Joshua Mutambi, Điều phối viên quốc gia Ban Thư ký OVOP tại Uganda…

Hội thảo cũng đã trao 05 giải Hiramatsu cho 05 đại biểu có nhiều đóng góp cho sự phát triển của OVOP đến 05 quốc gia khác nhau, trong đó có 01 đại biểu của Việt Nam.

Tối 14/12/2010, Ban tổ chức Hội thảo đã có tiệc chiêu đãi chào mừng các đoàn tham dự Hội thảo. Theo chương trình, các đại biểu có dịp tìm hiểu về văn hóa, đất nước, con người Việt Nam qua những làn điệu dân ca, các món ăn dân tộc mang đậm truyền thống văn hóa dân tộc của Việt Nam và được sự hưởng ứng, đánh giá cao từ các đại biểu tham dự.

Ngày 15/12/2010 tham quan tại 02 làng nghề truyền thống của Việt Nam là Làng nghề gốm sứ Bát Tràng và làng nghề mây tre đan Phú Vinh (Hà Nội). Các đại biểu đã được tham quan, tìm hiểu quá trình phát triển làng nghề, tham quan các gian trưng bày sản phẩm truyền thống, chia sẻ kinh nghiệm về thiết kế, tiêu thụ các sản phẩm thủ công truyền thống, các mô hình sản xuất sản phẩm thủ công truyền thống của làng nghề truyền thống gốm sứ Bát Tràng (Gia lâm, Hà Nội) và làng nghề truyền thống mây tre đan Phú Vinh (Chương Mỹ, Hà Nội).

2. Một số nội dung chính của Hội thảo

Trong bài phát biểu của Ngài Morihiko Hiramatsu, Chủ tịch Hiệp hội xúc tiến trao đổi mỗi làng một sản phẩm Oita (Nhật Bản) đã nhấn mạnh đến 3 nguyên tắc của Phong trào OVOP, đó là (i) hành động tại địa phương nhưng dựa trên suy nghĩ toàn cầu, (ii) độc lập, sáng tạo, và (iii) đào tạo nguồn nhân lực. Thành công của OVOP tại Oita (Nhật Bản) sau đó lan rộng trên toàn thế giới. Phong trào được sự hưởng ứng của nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ, phát huy được tính tự chủ của địa phương, làm cho mọi người hiểu và hành động trong thực tế để các sản phẩm của địa phương nhưng được tiêu thụ trên toàn cầu, gắn với văn hóa địa phương; chú trọng đào tạo nhân lực tại địa phương để phát triển sản phẩm đáp ứng nhu cầu trong nước và mở rộng xuất khẩu đến các nước khác. Ngài Morihiko Hiramatsu cũng cho rằng các nguyên tắc của OVOP hoàn toàn phù hợp trong việc xây dựng nông thôn mới theo Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới của Chính phủ Việt Nam, đặc biệt là tạo việc làm, tăng thu nhập, nâng cao mức sống cho lao động và người dân ở nông thôn.

- Ông Motorinori Tsuno, Trưởng đại diện JICA tại Hà Nội đã phát biểu đánh giá OVOP là chìa khóa các nước đang phát triển phát triển khu vực nông thôn và JICA đang có những cố gắng, nỗ lực để triển khai các dự án, phát triển ý tưởng OVOP tại Việt Nam cũng như các nước khác.

- Các học giả đến từ Trường đại học RitsumeikanAsia Pacific (Nhật Bản) đã phân tích sâu sắc về OVOP nguyên bản do Ngài Hiramatsu đề xướng từ những năm 70 của thế kỷ trước và sự thích ứng của Phong trào này trong điều kiện hiện tại ở các quốc gia và vùng lãnh thổ khác nhau trên thế giới. Đặc biệt là những phân tích về cách tiếp cận, vai trò của cư dân địa phương, của doanh nhân, của nhà nước… trong phát triển OVOP.

- Học giả đến từ Viện Nghiên cứu Đông Á, Đại học Thammasat (Thái Lan) chú trọng đến những khía cạnh văn hóa trong chuyển giao công nghệ để thực hiện thành công chương trình OTO của Thái Lan. Những nét khác biệt về văn hóa trong mỗi quốc gia, khu vực, vùng, miền tạo ra nét độc đáo và khả năng phát triển của các sản phẩm OVOP nhưng cũng là những thách thức cần vượt qua để đi đến thành công trong quá trình thực hiện OVOP ở khu vực này.

- Các quốc gia Châu Phi trong quá trình tìm kiếm phương án thực hiện OVOP tại đất nước mình đều chia sẻ những kinh nghiệm quý báu trong cách tiếp cận, cách tạo ra những nguồn lực để thực hiện OVOP, đặc biệt là các kinh nghiệm trong đào tạo nguồn nhân lực và tiêu thụ sản phẩm OVOP.

- Qua tham quan các gian hàng trưng bày tại hội thảo, cũng như qua tìm hiểu tại các làng nghề truyền thống Bát Tràng và Phú Vinh, các đại biểu có cơ hội tìm hiểu những nét văn hóa đặc trưng của Việt Nam và các nước thông qua các sản phẩm truyền thống, bề dày lịch sử của một số nghề truyền thống của Việt Nam, cũng như các mô hình sản xuất các sản phẩm thủ công truyền thống của Việt Nam hiện nay. Nhiều đại biểu đã tỏ ra rất khâm phục nét đẹp của các sản phẩm thủ công Việt Nam và thu nhập của những người làm nghề thông qua trao đổi trực tiếp với người sản xuất.

III. MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM VỀ PHÁT TRIỂN OVOP

1. Phát triển OVOP cần hiểu và thực hiện đúng 3 nguyên tắc của Phong trào (i) địa phương hướng tới toàn cầu, (ii) độc lập và sáng tạo và (iii) phát triển nguồn nhân lực.

2. Nâng cao được tính tự tin, tự chủ của cộng đồng cư dân địa phương trong việc tìm ra và xây dựng các phương án phát triển dựa trên những nét đẹp, thế mạnh của địa phương mình. Sự đồng thuận trong cư dân địa phương và giữa cư dân địa phương với các cấp, ngành, các tổ chức tài trợ có ý nghĩa cực kỳ to lớn trong triển khai OVOP ở mọi quốc gia, khu vực và địa phương.

3. Có sự hỗ trợ của Nhà nước và các nguồn lực từ bên ngoài. Nhà nước đóng vai trò là “bà đỡ của mọi hoạt động” nên không chỉ hỗ trợ các địa phương và cộng đồng cư dân về chính sách mà còn cần hỗ trợ họ cả về những nguồn lực tài chính, vật chất như là những “chất mồi”, “cú hích” đầu tiên cho các dự án địa phương phát triển. Các tổ chức quốc tế cũng có vai trò to lớn trong phát triển OVOP ở địa phương thông qua các chương trình đào tạo nguồn nhân lực và chuyển giao những bài học kinh nghiệm của những mô hình OVOP đã thành công, giúp cho người dân hiểu và làm theo.

4. Vai trò của các doanh nghiệp trong quá trình phát triển OVOP là rất to lớn không chỉ đối với các khu vực có mức phát triển khá mà còn ở cả những quốc gia nghèo ở châu Phi. Chính các doanh nghiệp sẽ giúp người dân tìm hiểu thị trường, đổi mới mẫu mã sản phẩm và tổ chức cho họ tiêu thụ sản phẩm làm ra. Kinh nghiệm phát triển cụm doanh nghiệp vừa và nhỏ trong phát triển OVOP ở Uganda cũng đã cho thấy điều đó.

IV. KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT  

Hội thảo quốc tế “Mỗi làng một sản phẩm” lần thứ 7 đã được tổ chức thành công với sự tham gia của nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ. Kết thúc Hội thảo, nhiều thỏa thuận hợp tác, phối hợp trong việc phát triển làng nghề, ngành nghề nông thôn và mỗi làng một sản phẩm. Một số Bộ, ngành và nhiều địa phương cũng đã có chỉ đạo xây dựng chính sách phù hợp để khuyến khích phát triển các lĩnh vực có liên quan đến phát triển mỗi làng một sản phẩm cũng như triển khai thực hiện các chương trình phát triển ngành nghề nông thôn, công nghiệp nông thôn theo hướng bảo tồn và phát triển làng nghề, phát triển mỗi làng một sản phẩm nhằm phát huy tiềm năng, lợi thế, truyền thống văn hóa của mỗi địa phương, phù hợp với Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, thiết thực triển khai có hiệu quả Nghị quyết TƯ 26 về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Thông qua Hội thảo, không chỉ cán bộ quản lý, các nhà nghiên cứu các cấp, các ngành có liên quan ở Việt Nam có cơ hội chia sẻ kinh nghiệm phát triển sản phẩm thủ công của bạn bè quốc tế mà còn giúp bạn bè quốc tế biết thêm về sản phẩm làng nghề, nghề thủ công truyền thống của nước ta, góp phần tăng cường hợp tác và quảng bá, giới thiệu, hàng thủ công Việt Nam đến các nước trên thế giới. Để triển khai thực hiện chủ trương phát triển ngành nghề nông thôn, làng nghề trong thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xin kiến nghị, đề xuất Thủ tướng Chính phủ:

1. Chỉ đạo các Bộ, ngành có liên quan tiếp tục tăng cường hợp tác, trao đổi giữa các nước, vùng lãnh thổ về phát triển ngành nghề nông thôn, làng nghề theo hướng mỗi làng một sản phẩm, phát huy tiềm năng của từng địa phương để tạo việc làm, tăng thu nhập, nâng cao mức sống nhân dân ở nông thôn và mở rộng thị trường.

2. Giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chuẩn bị tổ chức Hội nghị sơ kết 5 năm thực hiện Nghị định số 66/2006/NĐ-CP ngày 07/7/2006 của Chính phủ về phát triển ngành nghề nông thôn trong năm 2011.

3. Các Bộ, ngành theo chức năng, nhiệm vụ tiếp tục chỉ đạo thực hiện phát triển ngành nghề nông thôn, làng nghề, công nghiệp nông thôn theo hướng bảo tồn và phát triển làng nghề với phương châm mỗi làng một sản phẩm nhằm phát huy tiềm năng, lợi thế của từng địa phương, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế xã hội và xây dựng nông thôn mới.

4. Tiếp tục hoàn chỉnh, bổ sung, xây dựng chính sách phát triển các lĩnh vực có liên quan (đất đai, đào tạo nguồn nhân lực, khoa học công nghệ, xúc tiến thương mại, tín dụng…) để thúc đẩy phát triển mỗi làng một sản phẩm. Bố trí kinh phí từ kế hoạch hàng năm của các Chương trình, Dự án: Xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo, việc làm, đào tạo nghề, xúc tiến thương mại, nước sạch và vệ sinh… để triển khai thực hiện các dự án phát triển ngành nghề nông thôn, làng nghề từ nguồn kinh phí của các Bộ, ngành, địa phương.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xin báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả Hội thảo quốc tế “Mỗi làng một sản phẩm” lần thứ 7 và một số kiến nghị, đề xuất để đẩy mạnh phát triển ngành nghề nông thôn, làng nghề trong thời gian tới.